ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ

T̉A THÁNH TÂY NINH

HƯƠNG ĐẠO FLORIDA

 

TRANG CHÍNH

NỘI QUY

ĐẠO HỌC LUẬN

GÓC NH̀N

VĂN HỌC NGHỆ THUẬT

THƯ TÍN

TIN TỨC SỰ KIỆN XĂ HỘI

LIÊN LẠC

E-MAIL

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

VỀ SỐ PHẬN CỦA NHO GIÁO

       Nho giáo là một vấn đề rất rộng, một bài ngắn của ông Hồ Sĩ Quư về "số phận" của Nho giáo, không nói lên những tinh hoa của Nho giáo mà Cao Đài giáo đặt làm nền tảng trên phương diện nhập thế của người tín đồ. Đặc biệt trong bối cảnh hôm nay trên thế giới, khi mà chánh quyền cộng sản Trung quốc có tham vọng làm bá chủ thế giới bằng sức mạnh quân sự - như ta thấy ở Biển Đông - hay sức mạnh mềm (soft power) bằng kế hoạch "nhất đới nhất lộ" hay sự phát triển các Viện Khổng Tử ở vài nước trên thế giới; đặc biệt là các Viện Khổng Tử này - cái ǵ được hoặc không được dạy ở đây đều phải được sự chấp thuận của chánh quyền Trung quốc và nó được xem như tai mắt của họ..., cùng với thói ngạo mạn của một anh nhà giàu độc tài mới nổi, đă làm cho thế giới cảnh giác và với dân tộc Việt Nam, bằng những kinh nghiệm xương máu trong lịch sử cũng như hiện tại, đă không mấy thiện cảm với anh chàng khổng lồ Trung quốc kế bên hoặc những ǵ dính dáng tới anh Trung quốc này.

       Tuy nhiên, tôn trọng tác giả Vân Lê, chúng tôi cho đăng bài viết này cũng như để cung cấp thêm một cách nh́n về Nho giáo đến độc giả. Bài viết không nhất thiết phản ảnh quan điểm của Ban Biên Tập Diễn Đàn.

       Nhất Nguyên.

oooOOOooo

 

Lời dẫn:

Nho Giáo từng được xem là sản phẩm của chế độ phong kiến để lại. Với trào lưu phát triển khoa học hiện đại, người ta thường kết tội Nho giáo làm cho con người chậm phát triển nên luôn có ư muốn huỷ bỏ hay bài bác. Nhứt là những nước có dùng chủ nghĩa Mác-Lê làm kim chỉ nam cho hoạt động chánh trị của ḿnh như Trung Quốc và Việt Nam. Ngược lại những quốc gia tiên tiến hang đầu tại  Á Đông lại là những nước luôn tôn trọng và phát triển Nho giáo. Như vậy, đổ lỗi chon Nho Giáo là một suy luận hết sức cục bộ và thiếu khoa học. Khi kinh tế và khoa học phát triển th́ Trung Quốc lại thấy thiếu một cái ǵ đó mà chỉ có Nho Giáo mới có thể bù đấp lại được.

       Đạo Cao Đài của Ngọc Đế từ khi mới khai Đạo 1926 đă ấn định Đạo Cao Đài phải lấy Nho Tông để chuyển thế làm tôn chỉ. Mục phiêu của Đạo đă rơ ràng như thế.

       Đức Chí Tôn tiên tri:

       “Quốc Đạo kim triêu thành Đại Đạo,

       Nam phong thử nhựt biến nhơn phong..”.

       Phong hoá Nhà Nam hay là của nước Việt Nam sẽ dẫn đường cho phong hoá cả nhơn loại. Phong hoá này lại đặt nền tảng trên Nho giáo.

       Có một điều đau ḷng, chính nội thân Đạo Cao Đài canh tân hiện nay cũng hùa theo khuynh hướng phát triển vật chất mà quên đi nhiệm vụ chủ yếu là phát triển tinh thần bảo tồn văn hiến ( Văn Hiến bốn ngàn năm có sẳn…Chi cần dị chủng đến dâng công.). Khiến cho văn hoá của Nho Giáo trong Đạo cũng bị vật chất đè bẹp. Tam Cang  và Ngũ Thường đang bị xem nhẹ. Chữ “Lễ” và chữ “Tín” h́nh như đă vắng mặt trong hàng chức sắc mới phong sau này. Hành Chánh Đạo kiểu mới dường dựa trên quyền lực hơn dựa trên thương yêu.!!

       Trung quốc đang tiến hành mở rộng và khuếch trương Nho giáo cho trong nước và cả thế giới. Tại Việt Nam cũng đă được lập một Viện Khổng Tử do Trung quốc bảo trợ. Chứng tỏ Nho Giáo không thể thiếu trong đời sống xă hội dù cho bất cứ nơi ấy là đâu. Phúc thay cho thần dân nước Việt khi nhà nước Việt Nam biết lấy roi lác để trị dân và cho ngựa uống ước suối cũng trả tiền như Hớn Lưu Khoan và Hạng Trọng Sơn xưa vậy.

       Kính mời xem bài viết của Ông Hổ Sĩ Quư Về số phận của Nho Giáo sau đây để cảm nhận.

Vân Lê

 

Về số phận của Nho giáo

Hồ Sĩ Quư

       Nho giáo là một trong số hiếm hoi các học thuyết chính trị - xă hội có số phận thật đặc biệt trong lịch sử tư tưởng nhân loại. Đặc biệt ở chỗ, trải qua hàng ngh́n năm, đến nay, Nho giáo vẫn là một “học thuyết sống”- c̣n đang sống, chứ không phải chỉ được trưng bày trong các “bảo tàng” như không ít học thuyết khác.

       Tuy trường tồn, nhưng số phận của Nho giáo lại “chẳng hề may mắn”, ngược lại, vị thế của Nho giáo rất thăng trầm. Nó thường bị người đời và các chính thể cầm quyền nh́n nhận khá phức tạp. Và do vậy, việc đánh giá vai tṛ của Nho giáo trong các thời đại cũng luôn diễn ra theo những khuôn thước khác nhau, với các thái độ khác biệt nhau, và thường là đối lập nhau.

       Sang thế kỷ XXI, Nho giáo vẫn gây tranh căi ở sức sống và tính lợi hại của nó. Mức độ ảnh hưởng của văn hóa Nho giáo và sức thu hút của bản thân học thuyết Nho giáo vẫn phụ thuộc một cách đáng ngại vào những quan điểm thế quyền. Điều đó làm rối thêm sự tranh căi trong nhiều diễn đàn và dường như đang có xu hướng tăng lên cùng với sự trỗi dậy của “con sư tử Trung Hoa” đương đại. Bởi lẽ, ở Trung Quốc ngày nay, đời sống tinh thần xă hội đang có nhu cầu (đến mức đôi khi được gọi là “cơn sốt”) về một học thuyết đủ sâu sắc, có nguồn gốc bản địa, phù hợp hơn với tinh thần trỗi dậy của văn minh Trung Hoa… để làm một thứ sức mạnh mềm (Soft power) nhằm thay thế, lấp chỗ thiếu hụt, quảng bá hoặc làm công cụ giải quyết những vấn đề thuộc khu vực tư tưởng - tinh thần. 

I.

       1.Tồn tại hay không tồn tại? Với Nho giáo, câu hỏi này được đặt ra cách nay hơn 1000 năm, năm 213-212 TrCN. Lúc đó, Nho giáo phải chịu sự định đoạt nghiệt ngă về sự sống c̣n của ḿnh trong chính sách “Phần thư khanh Nho” của Nhà Tần. Dù có những nghiên cứu vẫn bênh vực hay biện minh cho lư do ít nhiều xác đáng khiến Tần Thủy Hoàng “xuống tay”, th́ Nho giáo cũng vẫn phải ghi tên vào lịch sử như một thứ triết học - cai trị cần cảnh giác1.

       2. “Học thuyết ăn thịt người” là lời lên án không thể nặng hơn của Lỗ Tấn hồi đầu thế kỷ XX khi ông đánh thức văn hóa Trung Hoa về bộ mặt của Nho giáo2. Lúc đó, dưới ảnh hưởng của phong trào “Ngũ Tứ”, khắp Đông Á, Nho giáo được nh́n nhận bằng con mắt phê phán nghiêm khắc nhất trong so sánh với văn hóa Phương Tây. Những níu kéo, cản trở của Nho giáo trong xă hội hiện đại được phân tích, phải nói là, khó có thể sâu sắc hơn. Những tưởng Nho giáo sẽ vĩnh viễn đi vào lịch sử, nhưng không.

       3. Ở Trung Quốc đại lục, ngay trong cơ chế mệnh lệnh - hành chính, Khổng tử vẫn tồn tại như một thực thể chính trị đến mức bị đem ra phê phán cùng với Lâm Bưu cuối những năm 60 (thế kỷ XX) trong thời “Cách mạng văn hóa”. Với sự kiện này, một lần nữa các di sản văn tự Nho giáo lại bị mất mát. Mộ Khổng tử ở Khúc Phụ cũng suưt bị quật lên3.

       4. Nhưng ở các xă hội Nho giáo khác - Đài Loan và Hồng Kông, Hàn Quốc và Singapore, Nho giáo chẳng những không mất đi vị thế của ḿnh trong những thập niên công nghiệp hóa, mà ngược lại c̣n được đánh giá là nhân tố văn hóa tích cực, góp phần làm nên những con hổ mới (NICs/NIEs4) ở Đông Á. Các giá trị cần cù, hiếu học, cộng đồng, trách nhiệm, gia đ́nh… được đă được nhiều học giả Đông và Tây coi là những phẩm chất tốt đẹp mà các nước NICs biết kế thừa và duy tŕ từ truyền thống văn hóa Nho giáo.

       Từ đây, xu hướng đánh giá tích cực, thậm chí đề cao Nho giáo lại được hồi phục bắt đầu từ cuối những năm 80 (thế kỷ XX).

       Với người Việt Nam, mặc dù ảnh hưởng của Nho giáo vẫn c̣n gây nhiều tranh căi, nhưng PGS. Phan Ngọc cũng đă có một nhận xét đáng chú ư: “Tâm thức là cái không cần học cũng biết. Việt kiều hầu như không biết ǵ tới Nho giáo, ngoài miệng đả kích Nho giáo kịch liệt, nhưng họ vẫn vươn lên từ những địa vị thấp kém nhất để trở thành những người làm chủ kinh tế, khoa học kỹ thuật chính nhờ truyền thống ham học mà Khổng tử đề xướng. Số ngoại kiều ở các nước hết sức đông đảo, nhưng ngoài các nước theo văn hóa này, chỉ thấy có người Do Thái là sánh được với họ mà thôi”5.

       5. Bước sang thế kỷ XXI, khi nền kinh tế Trung Quốc vẫn giữ được tốc độ tăng trưởng cao và ngày một lớn mạnh, ở Trung Quốc đại lục, việc đề cao Khổng tử và Nho học đột nhiên trở thành thời thượng. Các học giả phương Tây nhận thấy dường như Trung Quốc muốn muốn lấp đầy những thiếu hụt và những khoảng trống về ư thức hệ. Có những nghiên cứu c̣n nói rằng Trung Quốc có ư đồ chuyển ư thức hệ từ Marx sang Khổng6. Ở trong nước, Trung Quốc chủ trương xây dựng một “xă hội hài ḥa”, đẩy mạnh tuyên truyền, giảng dạy và quảng bá các trước tác và các ấn phẩm b́nh luận về Khổng tử…; văn hóa tiêu dùng cũng đua nhau lạm dụng những biểu tượng Nho giáo. Ở nước ngoài, Trung Quốc xúc tiến xây dựng các “Học viện Khổng tử”. Học viện kiểu này được xây dựng đầu tiên tại Seoul vào năm 2004. Đến nay, đă có hơn 80 trụ sở xuất hiện và hoạt động ở gần 40 quốc gia. Tại Việt Nam, tháng 4/2009, Thủ tướng Chính phủ cũng đă có chủ trương cho phép thí điểm thành lập một Học viện Khổng tử tại Việt Nam.

       II.

       1. Như vậy, thông qua số phận không giản đơn của ḿnh trong lịch sử, Nho giáo với tính cách là một học thuyết chính trị - xă hội và đồng thời là một kiểu văn hóa cho sự phát triển, tự nó đang đặt ra những câu hỏi đối với các nhà nghiên cứu và các nhà hoạt động chính trị - xă hội:

       - Phải chăng các giá trị Nho giáo không đến nỗi tiêu cực và hạn chế như những ǵ mà Lỗ Tấn và phong trào “Ngũ Tứ” đă từng phê phán? Hoặc phải chăng khác với các thế kỷ đă qua, ngày nay Nho giáo đă có điều kiện hơn để trở thành một học thuyết có vị thế tích cực hơn, với vai tṛ nhân văn hơn?

       - Liệu Nho giáo có thể bù đắp được những thiếu hụt trong đời sống tinh thần xă hội, đặc biệt những thiếu hụt về tư tưởng, mà Trung Quốc và ai đó đă từng kỳ vọng nhưng rồi lại ít nhiều thất vọng ở các tôn giáo, luận thuyết, giá trị… của thế kỷ XX?

       - Với sự trỗi dậy của đất nước Trung Quốc, phải chăng Nho giáo sẽ trở thành bộ mặt tinh thần của Trung Hoa hiện đại? Việc nhà nước Trung Quốc chú trọng hơn đến Nho giáo có làm cho Nho giáo phát triển hơn?

       2. Công bằng mà nói, những câu hỏi này không hàm chứa nhiều ư tưởng đối với người bên ngoài, nhưng h́nh như lại là nỗi day dứt thường nhật của giới lư luận Trung Quốc.

        Chẳng hạn, Jing Haifeng (Cảnh Hải Phong), GS. Đại học Thâm Quyến than phiền rằng, ở Trung Quốc, Nho giáo thường bị coi là tiêu cực, lỗi thời, nhiều lắm cũng chỉ có chút ít “ư nghĩa tiến bộ”. Cách nh́n đó đă làm cho “đạo đức Nho gia” trong con mắt của xă hội “ngày càng trở nên nhợt nhạt” và “xa lạ với đời sống thực tế”. Nguyên nhân của t́nh h́nh, theo Jing Haifeng, là do ảnh hưởng của Hu Shi (Hồ Thích) và Feng Youlan (Phùng Hữu Lan), những người đă xây dựng bộ môn “triết học Trung Quốc” theo tiêu chuẩn của triết học phương Tây đến mức “cúi ḿnh theo người”. Khi biết Nho giáo được đánh giá cao ở các nước NICs châu Á, Jing Haifeng cho biết, lúc đó người Trung Quốc đại lục mới giật ḿnh: “Tại sao họ không “loại” truyền thống ra ngoài cuộc, mà lại dựa vào đó để xây dựng hiện đại hoá? Tại sao đạo đức Nho gia mà chúng ta coi như giẻ rách lại trở thành động lực thúc đẩy sự hài hoà xă hội và đổi mới văn hoá, chứ không phải là chướng ngại và gánh nặng đối với sự phát triển của các khu vực đó7.

        Hay chẳng hạn, Chen Fenglin (Trần Phong Lâm), cho rằng: “Trước sự tha hóa và lộn xộn của quan niệm giá trị toàn cầu, quan niệm giá trị Đông Á cần đảm đương lấy trách nhiệm nặng nề của thời đại là vực dậy sự băng hoại của tinh thần loài người… Nhân dân Đông Á chiếm khoảng một phần ba nhân loại đă tạo ra cho loài người những di sản vô cùng quư giá trong mọi lĩnh vực, làm cho tương lai loài người tràn đầy hy vọng. Đông Á nhất định sẽ bước vào hàng ngũ những người quyết định số phận chung của loài người… Nếu trong thời kỳ tới đây, văn hóa Phương Tây không tạo ra được một cuộc Phục hưng văn nghệ mới th́ hoàn toàn có thể sẽ xuất hiện một thế kỷ mới trong đó văn hóa Phương Đông sẽ thống lĩnh trào lưu văn hóa thế giới8.

       3. Dễ thấy là, sự phục sinh lần này của Nho giáo có lư do kinh tế - xă hội, và - chính trị của nó. Nhưng theo chúng tôi, ngay cả khi mọi lư do đều hàm chứa nguyên nhân khách quan, tất yếu bên trong, th́ đối với người nghiên cứu, cái ǵ đang phục sinh cũng cần phải được nhận dạng cho rơ - Trong thực tế, cái thực sự phục sinh trong bối cảnh kinh tế thị thường, toàn cầu hóa và sự đổi thay nhanh chóng của Trung Quốc có phải là Nho giáo? Hay văn hóa Nho giáo? hay chỉ là những hiện tượng văn hóa - xă hội có màu sắc Nho giáo?

        Xin được lưu ư rằng, ở các xă hội có truyền thống Nho giáo, ngay từ rất sớm, giữa Nho giáo và văn hóa Nho giáo, vẫn có một khoảng cách rất lớn. Hiện tượng này không chỉ diễn ra ở Việt Nam, Hàn Quốc hay ở Nhật Bản - những nước mà Nho giáo chỉ là thứ văn hóa ngoại sinh - mà ngay cả ở Trung Quốc, giữa đông đảo những người theo văn hóa Nho gia, chỉ có rất ít người thực sự là nhà Nho hay am hiểu Nho học. Trong xă hội ngày nay, khoảng cách này dĩ nhiên là ngày một rộng hơn: Người ta vẫn có thể được coi là mang văn hóa Nho giáo, dù chỉ với những mảnh vụn về tư tưởng, những tín điều chắp vá về đạo đức, những chỉ dẫn phi hệ thống về nhân, nghĩa, lễ, trí, tín…, trong khi lại chẳng mấy hiểu biết về Nho học. Đây là điều rất có ư nghĩa khi cần phải xem xét vị thế của Nho giáo trong sự phát triển ở thế kỷ XXI.

        4. Trong một tài liệu công bố năm 2005, chúng tôi đă khảo sát những nghiên cứu của 8 học giả tiêu biểu9 trong và ngoài nước về giá trị Nho giáo. Khi phân loại giá trị theo tiêu chí được nhiều người đánh giá là có thứ hạng cao trong bảng xếp hạng giá trị, các giá trị Nho giáo hàng đầu ở các nước châu Á được 8 học giả này ghi nhận là: 1/ Hiếu học, đề cao giáo dục; 2/ Cần cù, yêu lao động; 3/ Trách nhiệm cộng đồng; và 4/ Tôn trọng gia đ́nh, huyết tộc (xin không phân tích thêm về những giá trị này).

       Ở đây, chúng tôi chỉ muốn bổ sung rằng, về căn bản, những giá trị này thuộc văn hóa Nho giáo hơn là thuộc về bản thân Nho giáo.


        5. Tuy nhiên, ngay văn hóa Nho giáo cũng là một thế giới đa dạng với nhiều hiện tượng thuộc những tŕnh độ sâu nông khác nhau phản ánh bản chất của Nho giáo. Nếu hoạt động chính của một số Học viện Khổng tử chỉ là dạy tiếng Hoa và tổ chức các tour du lịch th́ cái được gọi là “văn hóa Nho giáo” ở đây mới chỉ là sản phẩm thứ cấp của văn hóa Nho giáo, c̣n cách rất xa bản thân Nho giáo. Việc sản xuất bộ phim nhựa “Khổng Tử” hai tập đang được quay tại Hà Bắc với chi phí lên tới 22 triệu USD lại là một sản phẩm thứ cấp khác của “văn hóa Nho giáo”, cũng chưa chắc đă đạt tới “tŕnh độ Nho giáo” cao hơn…

       Trên thực tế, phần lớn những sản phẩm văn hóa Nho giáo đang phổ biến tràn lan trong thị trường thời toàn cầu hóa mới chỉ là các sản phẩm của văn hóa tiêu dùng, phần không căn bản, phần thứ yếu, phần có thể du nhập và cập nhật được. Ở mức độ sâu sắc hơn, sự thâm nhập của học thuyết Nho giáo cần phải đo bằng sự lĩnh hội, chiêm nghiệm, và thực hành các giá trị làm người, bên cạnh sự am tường (ở mức độ nhất định) các trước tác kinh điển Khổng Mạnh.

       6. Như vậy, với tính cách là tổng ḥa các giá trị sống, văn hóa làm người theo nhân sinh quan Nho giáo mới là cái phản ánh sâu sắc bản chất của Nho giáo. Dĩ nhiên trong thực tế, không mấy học thuyết đạt tới tŕnh độ thâm nhập sâu sắc như thế. Ngày nay, những bức thư pháp về Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín, những quán ăn hiệu Sơn Đông, những văn miếu kiểu Nho giáo xuất hiện ngày càng nhiều cả ở trong và ngoài Trung Quốc. Nhưng văn hóa làm người kiểu Nho giáo vẫn khá xa lạ với thanh niên phương Tây, thậm chí cũng không kém phần xa lạ với cả thanh niên Trung Quốc và Việt Nam thế hệ 8X, 9X.

       III. Kết luận

       Ở Trung Quốc ngày nay, đời sống tinh thần xă hội đang có nhu cầu về một học thuyết đủ sâu sắc, có nguồn gốc bản địa, phù hợp hơn với tinh thần trỗi dậy của văn minh Trung Hoa… để làm một thứ sức mạnh mềm (Soft power) nhằm thay thế, lấp chỗ thiếu hụt, quảng bá hoặc làm công cụ giải quyết những vấn đề thuộc khu vực tư tưởng - tinh thần.

        Nhưng nếu đó là lư do chính đáng, th́ chính đáng đến mấy cũng vẫn chưa phải là nguyên nhân khách quan để Nho giáo phục sinh, tiếp tục phát triển và phát huy tác dụng như là một nhân tố bên trong của sự phát triển các xă hội Á Đông thế kỷ này. Cũng như những thập niên trước ở Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore hay Hồng Kông, Nho giáo và văn hóa Nho giáo hiện vẫn giữ vai tṛ và vị thế của ḿnh một cách tự nhiên trong đời sống. Chúng là sản phẩm của bản thân đời sống, được bảo tồn và duy tŕ lặng lẽ trong đời sống, theo những quy luật mà người ta không dễ can thiệp một cách cảm tính. Và do vậy, khi cần, chúng sẽ phát huy tác dụng theo quy luật tất nhiên của đời sống.

       Số phận của Nho giáo trong thế kỷ XXI, về căn bản, do đời sống xă hội quy định./.

Hồ Sĩ Quư,

 PGS.TS., Viện Thông tin Khoa học Xă hội
(Nguồn: Tạp chí “Nghiên cứu Trung Quốc” số 8/2009/CT)

 

http://hosiquy.blogspot.com/2011/12/ve-so-phan-cua-nho-giao.html

 

 

 

 

 

 

THƯ GIĂN

THÔNG TIN CHÚC MỪNG

PHÂN ƯU

KINH SÁCH VĂN BẢN

KỸ THUẬT

Y HỌC THƯỞNG THỨC

XEM VIDEOS

NGHE BÀI AUDIO

PHOTO ALBUMS

QUAN ĐIỂM

BÀI VIẾT MỚI

 

 

 

 

 

 

You're visitor # Hương Đạo Florida
                           Copyright © 2013-2014 HUONGDAOFLORIDA.COM. All Right Reserved. Site designed by Muoi Huynh and Thanh Le and hosted by Godady.com

      www.huongdaoflorida.com                                                                                                                                                               Address: 441 Sparkman Rd- Plant City, FL 33566                                                                                                                                                                  

                                                                                                                                                                                                                                                     Tel: 813-716-7634