ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ

TÒA THÁNH TÂY NINH

HƯƠNG ĐẠO FLORIDA

HÀNH-CHÁNH-ĐẠO CỦA ĐẠO CAO ĐÀI:

MỘT VẤN ĐỀ NAN GIẢI VỀ PHÁP LÝ.

Bùi Thanh An

       Hôm nay ngày Rằm tháng chạp Bính Thân, tôi có đi cùng một số huynh tỷ đến tư gia vị Đạo hữu ở Bến-Cát Bình-Dương để cầu nguyện khai đàn thượng Thánh Tượng Thiên Nhãn. Buổi cúng không có chức sắc hay chức việc nào mặc phẩm phục. Tất cả chỉ mặc đạo phục thường. Thượng tượng không có dâng sớ, người dự cúng được gợi ý trước là cầu nguyện thỉnh an Thánh-Tượng

       Được biết, Vị đạo-hữu này trước đây sống ở Thánh-địa Tây ninh Nay vì hoàn cảnh sinh nhai đi làm công nhân ở khu công nghiệp Bình Dương. Nơi đó chỉ có Tổ Nghi Lễ của Họ Đạo. Muốn thượng ngôi thờ Chí Tôn tại gia để cúng bái thường ngày nhưng không muốn liên quan đến họ. Không có Ban Tri Sự Hội Thánh Em hành chánh, gia đình quyết định tự mình Thượng Thánh tượng. Vì vậy nhờ quý đạo-tâm từ xa đến cầu nguyện. Thật là ý nghĩ đột phá, một chuyện đau lòng và thiệt thòi cho đồng đạo ở những nơi không có chức việc. Và cũng rất hoan nghinh tinh thần trung kiên giữ Đạo của các vị đạo hữu ấy.

       Trước thực trạng nan giải đó, tôi viết bài tìm hiểu như sau có tựa đề: HÀNH CHÁNH ĐẠO CỦA ĐẠO CAO ĐÀI MỘT VẤN ĐỀ NAN GIẢI VỀ PHÁP LÝ để mong tìm cho được một phương cách khả thi giúp cho chư đồng-đạo đang cô đơn khắp nơi.

*****

       Đạo Cao Đài được Chí Tôn ban ân huệ khai sáng tại nước Việt Nam chọn Tây Ninh làm Thánh-địa làm nơi xuất phát đem Đạo Trời cho cả thế giới, lập một xã hội đại đồng, không phân biệt màu da sắc tóc ngôn ngữ khác biệt. Với tôn chỉ phổ độ tất cả chúng sanh nên Đạo Cao Đài nhứt thiết phải có hệ thống Hành-Chánh-Đạo từ Trung Ương Tòa Thánh đến tận các địa phương xa xôi.

       Đạo Cao Đài có đầy đủ Pháp - Luật và hệ thống Hành-Chánh-Đạo hoàn chỉnh để giáo dân qui thiện trong phương cách thuần túy tu hành. Pháp thì có Pháp-Chánh-Truyền và Đạo-Nghị-Định. Luật thì có Tân-Luật và Đạo-Luật Mậu-Dần cùng các văn bản dưới luật khác…

       Trong Pháp-Chánh-Truyền và Đạo-Nghị-Định đã qui định rõ ràng và chi tiết về phẩm tước, quyền hạn và nhiệm vụ của từng phẩm cấp cho nhiều lãnh vực khác nhau trong Đạo.

       Nói về Hành-Chánh-Đạo, văn bản đầu tiên ghi rõ ràng nhứt là Đạo-Nghị-Định thứ ba.

       Nội dung Đạo-Nghị-Định Thứ Ba:

       “…Điều hai:  chức sắc hành chánh các nơi chia quyền theo đẳng cấp như vầy:

       Phối-Sư, phải ở tại Tòa Thánh.

       Giáo-Sư làm đầu một Tỉnh.

       Giáo-Hữu làm đầu một Họ.

       Lễ-Sanh làm đầu một Quận.

       Chánh-Trị-Sự làm đầu một Làng.

       Phó-Tri-Sự là đầu một xóm cùng Thông-Sự.

       Điều ba: cả chức sắc có địa phận đặc biệt chẳng đặng qua khỏi ranh đất trách nhậm của mình, mà gây điều ganh lẫn….”

       Đạo-Nghị-Định này chi tiết hóa quyền hành Chánh Trị Sự trong Pháp-Chánh-Truyền: “ Cấm Chánh Trị Sự không đặng phép lấn địa phận của người đồng phẩm, không đặng đi nơi khác mà hành chánh.” (PCT trang 49- ấn bản 1972). Nhận xét thêm, sau khi đọc nhiều lần PCT chỉ thấy có phẩm Chánh Trị Sự bị cấm lấn địa phận của người đồng phẩm. Các phẩm từ Lễ-Sanh trở lên Giáo-Sư thì không thấy PCT cấm điều này.

       Từ ngày Đạo Lịnh 01 và Thông Tri 001 ra đời, cơ cấu Hành-Chánh-Đạo như trên đây đều bị giải thể. Điều hai và điều ba của Đạo Nghị Định thứ ba cũng bị vô hiệu vì bất khả thi. Nói vô hiệu ở đây là nói theo nội dung văn từ Đạo Lịnh 001. Các cấp phân nhiệm như Đạo-Nghị-Định thứ ba trên đây không thể áp dụng. HĐCQ đã cưởng chế thi hành Đạo Lịnh 001 bằng sức mạnh. Nhưng nói về Luật-Pháp Đại-Đạo thì các Đạo-Nghị-Định và các Luật Pháp của Cao-Đài vẫn đương nhiên còn hiệu lực. Các tín đồ trung thành với Đạo đã gắng vượt qua mọi khó khăn để áp dụng  tất cả Pháp Luật Đạo đã được ban hành tùy theo điều kiện từng nơi.

       Hiện Đạo-Lịnh 01 đã được nhiều chuyên gia phân tích và minh chứng là một văn bản vi phạm pháp-luật do chức năng của người ký tên, và thủ tục ban hành không hợp lệ, đó là một văn bản bất hợp pháp nên không có giá trị chấp hành trong cửa Đạo không còn lý do để tồn tại trong nền Đại Đạo. Nhưng do dùng sức mạnh cưởng chế, HĐCQ đã lập được một hành-chánh-đạo kiểu mới với tên gọi mới, điều hành mới. v.v. cái hành chánh đạo kiểu mới này dựa thế lực bảo vệ nên nó lớn mạnh. Đó là việc riêng của họ ta không bình luận nơi đây.

       Tuy nhiên với hiến-pháp và pháp-luật của nhà nước CHXHCNVN đã công nhận quyền tự do tín ngưỡng và quyền tự do không tín ngưỡng cộng với việc HĐCQ không có giấy phép độc quyền thống trị tất cả tín hữu Cao Đài nói chung mà chỉ có quyền với những ai tùng theo luật mới của họ, nên việc gây khó khăn chư đồng đạo còn tùng luật-pháp chơn-truyền cũng giảm bớt.

       Trong phạm vi bài này, chỉ tìm hiểu vấn đề Hành-Chánh-Đạo của Đai-Đạo Tam-Kỳ Phổ-Độ được pháp luật Đạo thành lập, và vẫn được đồng đạo tiếp tục thi hành một cách hợp pháp. Tuy nhiên, việc thi hành mỗi nơi một cách, vì mỗi nơi một hoàn cảnh, mỗi nơi thiếu một thứ, không nơi nào giống nơi nào.

       Nếu nói đến Hành-Chánh-Đạo thì phải hiểu là hệ thống hành chánh từ trung ương đến địa phương của Đạo.  Tức là từ Cữu-Viện đến Bàn-Tri-Sự. Thật không may mắn cho Đạo. Các chức sắc phẩm lớn đến nhỏ đều bị tập trung học tập đường lối chính sách mới của nhà nước cách mạng. Thời gian lâu mau tùy theo phẩm cấp. Sau khi học tập xong thì buộc phải ký một tờ cam kết với ban quản giáo … Các chức-việc cấp thấp nhứt trong hành-chánh-đạo cũng bị ký tờ cam kết không được mặc áo Đạo có phẩm trật.

       Đất nước Việt Nam sau thời gian 40 năm giải phóng đến nay tạm chia ra ba giai đoạn kinh tế: giai đoạn kinh tế bao cấp, giai đoạn kinh tế thị trường, và giai đọan kinh tế hội nhập thế giới như hiện nay.

       Giai đoạn kinh tế hội nhập, các khó khăn cho các hoạt động tôn giáo cũng từng bước được cởi mở. Từ thời kinh tế mở cửa, các nghi thức đạo sự cũng được nhẹ tay ngó lơ kiểm soát. Bàn Tri Sự một số nơi tái thủ phận sự. Đa số chỉ là chức việc cấp Hương cấp Ấp. Chức-sắc cấp Tộc và Châu Đạo thì chưa được cơ hội. Nên Hành-Chánh-Đạo sau khi phục hồi chỉ còn chấp vá.

       Trong thực tế, thật tội nghiệp cho nhơn sanh. Họ bơ vơ như rắn không đầu, như gà mất mẹ. Đa số các địa phương đều bị tổ-nghi-lễ một cấp nhỏ nhứt trong Hành-Chánh-Đạo-Kiểu-Mới hiếp đáp. Khi gia đình đạo gặp việc như tang tế sự, cầu giải bịnh đều không biết nhờ ai. Nơi nào may mắn còn chức-việc Hội Thánh em thì nơi đó nhơn sanh được diễm phúc. Tang lễ được thực hiện gần như trọn vẹn. Những địa phương không có Bàn Tri Sự thì bế tắc. Gia đình hữu sự tang gia phải làm sao? Rước tổ-nghi-lễ để hành lễ tang thì dứt khoát là không rồi. Vì bản thân Chức việc tổ nghi lễ là những người do Hiến-Chương ngoài Pháp-Chánh-Truyền mà có. Ngoài Pháp Chánh Truyền thì không được Chí Tôn và Chư Thần Thánh Tiên Phật công nhận. Những người này cầu-hồn thượng-sớ cầu-siêu thì chắc chắn là chư Thần Thánh Tiên Phật sẽ không độ siêu rỗi cho người quá cố. Vì vậy nhơn sanh vì thương thân nhân quá cố thà thiếu chớ không để phạm pháp. Có nhiều nơi, gia đình và đồng đạọ hay tin đến chung lời cầu nguyện cầu-siêu mà không có một phẩm cấp nào.

       Đứng trước tình cảnh bi đát này, một vấn đề nan giải không thể bỏ mặc bằng hữu và đồng đạo đau khổ. Tất cả đồng lòng cùng nhau giúp đở cho gia đình hữu sự. Hiện nay người tín hữu Đạo Cao Đài của Chí Tôn thường xuyên đi dự đám tang ở xa  có khi cách hằng trăm cây số là chuyện thường. Đến để chung lời cầu nguyện, tụng kinh cầu siêu cho bạn đạo qua đời là chuyện dễ dàng. Với phương tiện giao thông và thông tin hiện đại ngày nay thì mọi việc không có gì là khó khăn cả.

       Tuy vậy, khó khăn vẫn chưa hết. Khi đến địa phương xa xôi có người quá cố, chuyện đầu tiên gặp phải là sự cản trở của các tổ-nghi-lễ của Cao- Đài-Ngoài-Pháp-Chánh-Truyền. Sự cản trở này là chuyện nhỏ vì người Đạo có quyền rước bất cứ ai đến lo tang sự cho cha mẹ mình theo luật pháp cho phép. Các giải thích như thế từ lâu đã bẻ gảy sự gây khó của người ngoài giáo pháp. Có nơi họ còn nhờ cả chánh quyền địa phương đến để gây khó khăn về mặt an ninh trật tự (Văn thư số 42 của đại diện Đạo Tỉnh Tây Ninh). Người có trách nhiệm địa phương của Cao Đài mới bị sự kiên quyết và đức tin của người Đạo  cũng phải chùng bước. Các đám tang người tín hữu Cao Đài không do tổ nghi lễ hành sự là một sự thất bại của Cao Đài phái mới. Đó là một cây gai trong mắt họ. Đến giành không được, nhờ chánh quyền không xong, họ sang dùng cách hạ đẳng là cho côn đồ đến quấy phá gây mất an ninh để có cớ cho chánh quyền làm việc.

       Đó là những cái khó khăn mà người tín hữu trung kiên, người tín đồ ngoan đạo phải chịu hiện nay. Nhưng tất cả đều vượt qua êm đẹp.

      Tuy nhiên, còn một cái khó khăn tuy nhỏ mà rất lớn hiện nay gây rất nhiều hoang mang đó là việc Hành-Chánh-Đạo có bị vi phạm hay không được đặt ra?

       Để hiểu rõ thế nào về Hành-Chánh-Đạo là một vấn đề còn có nhiều ý kiến chưa đồng nhứt. Đây là trọng tâm mà người viết bài này muốn tìm hiểu và cùng tìm sự động thuận:

       Trước tiên ta tham khảo luật-pháp Đạo để tìm hiểu.

       1/- Pháp Chánh Truyền: Tất cả các phẩm đều được PCT qui định rõ quyền-hành và những việc phải làm. Chỉ riêng phẩm Chánh Trị Sự thì bị cấm lấn địa phận người đồng phẩm.

       Điều này, theo phân tích tận tường, tuy rất nghiêm nhưng thấy trong đó một sự mở rộng của Chí Tôn cho con cái của người khi gặp khó khăn. Ý cấm đó được hiểu như sau: Nơi nào có người đồng phẩm thì không được qua đó hành chánh. Lúc Đạo bình yên địa phương nào cũng có Chức-Việc Bàn-Tri-Sự, nên việc cấm này rất hữu ích để gìn giữ trật tự điều hòa. Sau Đạo-Lịnh 01 thì có một số nơi Bàn-Tri-Sự bỏ nhiệm vụ tùng ngoại giáo. Trên thực tế, nơi đó hiện không có người đồng phẩm Chánh, Phó và Thông Sự nữa. Quý Chức việc ở địa phương lân cận có thể qua nơi không có chức việc để giúp đở gia đình các đạo hữu gặp hữu sự. Đây có thể không đúng với pháp Chánh Truyền về địa phận nhưng xét cho cùng cũng không vi phạm Pháp Chánh Truyền. Mới nghe qua tưởng như mâu thuẩn. Nhưng xét kỷ thì nơi đó là địa phương không có Bàn-Trị-Sự hiện tại. Mặc dù trước khi có Đạo Lịnh 01,  Hội Thánh có bổ nhiệm Bàn-Tri-Sự nơi ấy. Điều này để dễ hình đung, ta lấy thí dụ về quyền sở hữu đất đai để so sánh thì sẽ thấy rõ hơn. Nhà nước cấp quyền sử dụng đất cho một công dân, nhưng công dân này sau 20 năm không canh tác bỏ đất hoang, người lân cận có thể tạm mượn để canh tác cho đến khi nhà nước cấp quyền sở hữu cho người mới. Chắc chắn việc mượn đất canh tác này không bị ai khiếu nại nên cơ quan pháp luật không cần phải xét xử.

       Tuy nhiên, sự việc này lại có một chút trục trặc với Đạo-Nghị-Định thứ ba đã dẫn. Cụ thể tìm hiểu như sau:

       2/- Đạo Nghị Định Thứ 3.

       ".....Lễ-Sanh làm đầu một Quận.

       Chánh-Trị-Sự làm đầu một Làng.

       Phó-Tri-Sự là đầu một xóm cùng Thông-Sự…” 

       Với nội dung này, thì phẩm Chánh-Trị-Sự chỉ làm đầu một Làng mà thôi, không được qua làng khác.

       Một làng của Đạo khác hơn một làng của Đời. PCT nói về quyền hành Giáo Hữu như sau: “ Hễ nói mấy tỉnh nhỏ đặng, thì cũng nói mấy xứ nhỏ, mấy nước nhỏ đặng.”. Câu PCT này cho phép ta suy nghĩ cái ranh giới một làng của Đạo có thể mở rộng hơn một làng của đời (trường hợp ở địa phương xa xôi có làng chỉ một vài gia đình đạo hữu chưa hoặc không có Bàn Tri Sự, thì Bàn Tri Sự làng kế cũng không bị cấm qua đó hành chánh) mà cũng có thể hẹp hơn một làng của đời (như trường hợp ở Thánh địa một làng có quá đông gia đình đạo hữu  thì phải chia bớt ra nhiều cụm). Làm đầu một làng theo Đạo Nghị Định thứ 3 có ý nghĩa tượng trưng về lãnh thổ bổ nhiệm nhưng có ý nghĩa thực tế về số lượng tín đồ.

      Vã lại, hiện nay Nhà nước Việt Nam chia hành chánh ra thành cấp tỉnh, huyện, xã. Làng không còn trong xã hội Việt nữa. Việc đi qua một xã khác xét về danh từ mà nói thì không bị khống chế danh từ “một làng” trong Đạo-Nghị-Định thứ ba.

       Ngày xưa, lúc Hội Thánh đang cầm quyền Đạo, Đạo Nghị Định Thứ Ba này rất sát thực tế và được nghiêm chỉnh chấp hành ở các địa phương. Nhưng tại Thánh Địa thì có phần hơi khác. Như làng Long-Thành, làng Long-Hải, Làng Hiệp-Ninh, làng Ninh-Sơn v.v. đứng đầu một làng Đạo đó không phải là chỉ một vị Chánh Trị Sự làm nỗi! Có làng như Long-Thành đến trên 20 chục Chánh Trị Sự, Làng Ninh Sơn phải đến 16 vị Chánh Trị Sự…v.v.

       Trong Đạo Luật Mậu Dần có chia ra làm bốn cơ quan chánh-trị-đạo: Hành Chánh, Phước Thiện, Phổ Tế, Tòa Đạo.Thiết lễ cúng tế và tang sự có phải là làm hành chánh hay không? Xin thưa ngay là không. Các chức-việc qua làng bên không phải để giáo hóa (trách nhiệm của Phó Tri Sự) cũng không dùng luật pháp sửa đương chấn chỉnh điều gì (Thông Sự) mà chỉ làm việc cúng tế có tính từ thiện. Ngay cả người ngoại đạo yêu cầu thì luật Đạo  vẫn cho phép làm.

       Chúng ta không dám phê phán hay bình luận nội dung của Đạo Nghị Định mà chỉ cố tìm hiểu những chỗ không cấm của Hội Thánh mà giúp đở cho đồng Đạo trong tình trạng khó khăn hiện nay khi hữu sự.

       Tương tự : “Lễ-Sanh làm đầu một Quận”. Ở địa phương xa thì áp dụng và thi hành nghiêm chỉnh. Nhưng ở Châu Thành Thánh Địa thì Quận Phú-Khương ngày xưa đã có đến 20 Lễ Sanh hành quyền trong 20 Phận Đạo. Ngày nay quận không còn nữa mà được nhà nước gọi là cấp huyện.

       Nếu xét văn bản, thì các vị Lễ-Sanh và Chánh-Trị-Sự, Đầu Phận và Đầu Hương Đạo tại Thánh Địa này đều vi phạm Đạo Nghị Định thứ ba hết thãy. Tuy Pháp Lý là vậy, nhưng Thánh-Lịnh của Hội-Thánh bổ nhiệm Đầu-Phận-Đạo và Đầu-Hương-Đạo trong Châu-Thành Thánh-Địa là có hiệu lực vững chắc nhứt. Xét về lý tuy phạm mà không phạm Đạo Nghị Định.

       Hiện nay cũng vậy, những Hương Đạo có Chức việc được bổ nhiệm đã phế phận. Trong khi chờ Hội Thánh bổ nhiệm mới, sao ta không thi ơn để giúp đở cho các bạn đạo đang bơ vơ trong địa phương ấy. Chúng ta không mong đó là có công mà chỉ mong sự giúp đở của chúng ta không phạm pháp luật  Đạo là được.

       “…Bất kỳ Chức sắc nào dù lớn nhỏ cũng vậy, khi Thông sự có gặp việc cần dùng gắp rút trong khi hành-chánh của Đạo thì buộc phải giúp đở..” PCT chú giải, trang 52, ấn bản 1972). Câu này cho phép chư chức-sắc không đang hành chánh sở tại được phép và có trách nhiệm giúp cho Thông Sự về hành chánh. Nếu giúp về hành chánh được thì sao lại không giúp về phước-thiện được? 

       Trong đoàn đi cầu nguyện thỉnh an Thánh Tượng hôm nay có mặt vài vị là chức việc đương quyền hành chánh đã không dám mặc phẩm phục. Các anh cho rằng địa phương Bến Cát là của người khác nên không dám lấn sang. Sự thật thì địa phương Bến Cát không có người đồng phẩm nào trấn nhậm cả. Chỉ có những người cũng mặc áo chức việc tương tự nhưng đang làm nhiệm vụ của ngoại giáo. Không lẽ ta sợ sang địa bàn họ hành lễ thượng tượng là phạm luật pháp của họ sao? Ta vốn đã coi họ là tôn giáo bạn. Việc của họ họ làm, việc của ta ta làm. Tôi cảm nhận được rằng cơ quan pháp luật của Đạo là Bộ Pháp Chánh hữu hình không bắt tội chúng ta đi phổ độ cả chúng sanh theo tôn chỉ của Chí Tôn đặt ra. Còn Bộ Pháp Chánh thiêng liêng nơi Ngọc Hư Cung sẽ rất vui vẻ khen ngợi chúng ta hơn là quở trách. Ta bỏ mặc nhơn sanh đang cần chúng ta nơi xa xôi hẽo lánh  sẽ không làm một ai vui hết ngay cả chính lòng chúng ta cũng buồn nữa.

       Đến đây tôi xin tạm dừng bài tìm hiểu Hành-Chánh-Đạo của Đại Đạo. Đây là ý kiến riêng của cá nhân, chắc chắn sẽ còn nhiều điều bất cập hoặc không chính xác. Với tấm lòng lo lắng chung tôi ghi lên suy nghĩ của mình. Rất mong Quý cao minh đóng góp ý và chỉnh sửa những điều không hợp lý để các Chức Việc Hội Thánh Em làm tròn câu phổ độ trong cơn bỉ cực hiện nay.

Thánh địa, ngày 15 tháng 12 năm Bính Thân.

BÙI THANH AN