 |
ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ T̉A THÁNH TÂY NINH HƯƠNG ĐẠO FLORIDA |
 |
|
Đất nước của những tượng đài vô cảm
Nguyễn văn Tuấn
Thứ Sáu, ngày 07 tháng 8 năm 2015
Tôi có cảm tưởng rằng Việt Nam là một nước có nhiều tượng đài
nhất nh́ thế giới. Đi từ thành phố đến tỉnh lẻ và làng xă, hầu
như chỗ nào cũng có một vài tượng đài. Có nơi có hàng chục tượng
lớn nhỏ đủ kiểu. Ví dụ như Hà Nội đă có hơn 30 tượng đài, và
người ta đang lên kế hoạch xây thêm hơn 30 tượng khác từ nay đến
2020. Sẽ rất thú vị nếu biết con số thống kê về tượng đài trên
cả nước, nhưng với con số trung b́nh 20 tượng đài/tỉnh, tổng số
tượng đài rất có thể lên đến con số hàng ngàn.
Tôi nghĩ người Việt Nam chúng ta từ xưa đă rất quan tâm đến
tượng, nhưng ư nghĩa th́ không giống như kiểu xây tượng đài ngày
nay. Ngày xưa (trước 1975) ở miền Nam cũng có (tuy không nhiều)
tượng đài, nhưng đa số là tượng của các anh hùng dân tộc. Chúng
ta đă biết ở Sài G̣n có những bức tượng nổi tiếng như Trần Hưng
Đạo, Trần Nguyên Hăn, Thánh Gióng, bên cạnh những tượng Phật
Thích Ca và Chúa Jesus. C̣n ở Rạch Giá có tượng Nguyễn Trung
Trực rất nổi tiếng, nghe nói sau 1975 bị "cách mạng" cho xe tải
đến kéo sập, nhưng không sập và thế là c̣n tồn tại đến ngày nay.
Người dân xem tượng là cái ǵ linh thiêng, để tôn thờ; nếu không
tôn thờ th́ cũng là nơi để tỏ ḷng kính trọng. Do đó, dù là đơn
giản được cấu trúc bằng đất sét, nhưng không ai dám phá các
tượng.
Ở miền Nam sau 1975 th́ các tượng đài theo kiểu XHCN mới bắt đầu
xâm nhập các miền quê và tỉnh lẻ. Sau 1975, các tượng đài trở
thành đối tượng để ngắm nh́n là chủ yếu, chứ không phải để thờ
phượng. Hồi c̣n nhỏ, tôi chưa biết cảm nhận được cái đẹp của
những bức tượng đó; phải đến sau 1975 có dịp so sánh với các bức
tượng theo motif XHCN (sẽ nói sau) tôi mới thấy cái thẩm mĩ và
dân tộc tính của những bức tượng trước 1975.
Cái đặc điểm chủ yếu của các tượng đài Việt Nam là liên quan đến
các sự kiện và nhân vật "cách mạng." Phổ biến nhất có lẽ là
tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tính đến nay đă có 31 tỉnh thành xây
dựng tượng đài Hồ Chí Minh, và sẽ có 58 tượng Hồ Chí Minh sẽ
được xây dựng từ nay đến 2030. Đi đâu cũng thấy ông, lúc th́ giơ
tay chào ai đó, lúc th́ mặc cái áo khoác hờ hững, lúc th́ nh́n
ra sông (như tượng ở Cần Thơ), lúc th́ nh́n chằm chằm vào người
đối diện, lúc th́ ôm trẻ em, v.v. Nói chung là ông xuất hiện
khắp nơi và dưới vài kiểu cách. Kế đến là những nhân vật từng là
đồng chí hay đàn em của ông. Một số khác là các tượng đài ghi
lại một sự kiện xảy ra trong thời chiến tranh, và những tượng
này không phải ai cũng biết và hiểu. Nhưng nh́n chung, các tượng
đài sau này được dựng lên chủ yếu là để ngắm nh́n, thỉnh thoảng
làm nơi chụp h́nh, chứ không phải là các tượng đài cho sự tôn
kính và thờ phượng.
Một đặc điểm nổi bật sau này là rất ít những tượng đài liên quan
đến các nhân vật trong lịch sử trước "cách mạng". Tượng Lê Lợi ở
bùng binh Cây Gơ đă bị cho "ra đi" không trở lại. Ngoài một số
ít tượng đài mà Việt Nam Cộng ḥa để lại (như tượng Trần Hưng
Đạo, Trần Nguyên Hăn -cũng sắp ra đi-, Thánh Gióng, v.v.) tượng
của các anh hùng thời xưa đều bị thay thế bằng các đồng chí của
cụ Hồ hay các sự kiện liên quan đến “cách mạng”.
Có thể xem sự phân bố
tượng đài vừa là một cách tuyên truyền, mà cũng là một cách xem
thường và ngạo mạn với lịch sử.
Có thể nói rằng hầu hết các tượng đài “cách mạng” khá thô kệch
và thiếu tính dân tộc. Tôi không phải là nhà điêu khắc, nên
không biết phân tích sao cho có hệ thống; tôi chỉ biết nói lên
cảm nhận cá nhân mà thôi. Cảm nhận của tôi là các bức tượng do
các nhà điêu khắc Việt Nam thiết kế mang tính xă hội chủ nghĩa
(XHCN). Nói trắng ra là bắt chước. Bắt chước Tàu, bắt chước Nga.
Chẳng hạn như h́nh dưới đây cho thấy cách thiết kế tượng chủ
tịch Hồ Chí Minh theo kiểu giơ tay là bắt chước theo tượng của
Mao Trạch Đông và Kim Nhật Thành. Các loại tượng khác cũng thế.
V́ bắt chước các nước vốn là thủ đô của tuyên truyền, nên các
tác phẩm tượng đài của Việt Nam không có tính nghệ thuật cao,
nếu không muốn nói là lai căng.
Chẳng những lai căng, mà c̣n rất thô và rất phi dân tộc tính.
Rất nhiều bức tượng nh́n cứ như là những viên đá sắp xếp lại cho
có thứ tự, chứ không có hồn. Thử nh́n và so sánh hai bức tượng
Trần Hưng Đạo dưới đây sẽ thấy. Thử so sánh bức tượng Trần
Nguyên Hăn hay tượng Thánh Gióng và bức tượng ǵ mà có mấy người
chụm lại chung quanh những tảng đá màu trắng ở Sài G̣n sẽ thấy
rất khác (xem h́nh). Một bên là thanh thoát và gần gũi, một bên
là nặng chịch, dữ tợn. Hay hăy so sánh với bức tượng "Thương
tiếc" (2) trong nghĩa trang Biên Hoà (nay đă bị giật sập) các
bạn sẽ thấy tôi so sánh không quá đáng. C̣n các nhân vật trong
tượng đài XHCN th́ thường được cho mập ú (không giống người
Việt), lực lưỡng (như ông Tây), tay lúc nào cũng giơ cao, có khi
tay cầm búa hoặc lưỡi liềm (rất ghê), có khi tay nắm lại như sắp
đánh lộn, có khi tay mang súng trông rất hung dữ như sắp bắn ai,
mặt th́ lúc nào cũng vênh váo, v.v. Tóm lại, những bức tượng đó
chẳng giống thần thái của người Việt chút nào cả.
Hay có khi họ tạc tượng Lư Thái Tổ (ngoài Hà Nội) th́ lại trông
giống một ông vua Tàu nào đó, như Tần Thuỷ Hoàng! Bức tượng Lư
Thái Tổ c̣n làm cho ông già đến tuổi 60 trong khi ông dời đô về
Thăng Long mới 36 tuổi. Có thể nói rằng những công tŕnh tượng
đài đang ngự trị ở Việt Nam ngày nay, dưới cái nh́n của một
người b́nh thường, là những h́nh tượng thô kệch, xa lạ, vô hồn,
phi dân tộc, và lai căng.
Các tượng đài ở Việt Nam c̣n rất kém chất lượng. Chẳng đâu xa,
mới đây bức tượng lớn mới được khánh thành gọi là “Mẹ Việt Nam
Anh Hùng” bị hư hỏng do… sét đánh. Bức tượng ở Quảng Ninh trị
giá 25 tỉ đồng khi bị sét đánh mới tiết lộ chất lượng chẳng ra
ǵ. Tượng Phật mới xây th́ bị sập. Ngay cả tượng đài ở Điện Biên
Phủ (41 tỉ đồng) cũng cùng chung số phận bị hư hỏng dù chỉ mới
khánh thành, thậm chí c̣n bị rút ruột 30%. Nói chung là bất cứ
tượng đài hoành tráng nào do Việt Nam xây đều có vấn đề về phẩm
chất.
Chính vấn đề phẩm chất đặt câu hỏi lợi ích đằng sau phong trào
xây dựng tượng Hồ Chí Minh. Người ta phải hỏi ông cụ Hồ đă có
quá nhiều tượng trên khắp nước, lí do ǵ để xây thêm cho ông.
Chẳng có lí do nào thuyết phục cả, ngoài lí do lợi ích nhóm hay
lợi ích cá nhân. Ai cũng biết ở Việt Nam có xây dựng là có “chia
chác”, có lại quả (kickback), hay nói trắng ra là có tham nhũng.
Xây càng nhiều, lại quả càng cao, như một bài báo rất sinh động
vừa phản ảnh (3).
Thật ra, nh́n toàn cảnh, phong trào xây tượng Hồ Chí Minh chỉ là
một nhánh trong phong trào bao quát hơn. Đó là phong trào xây
dựng viện bảo tàng, Văn Miếu, và đài tưởng niệm. Có lẽ khởi đầu
là mấy đền thờ của những nhân vật như Lê Đức Thọ, Vơ Văn Kiệt,
Phạm Hùng, Nguyễn Văn Linh, v.v. dần dần lan sang đền thờ của ba
má ông cụ Hồ. Sau đó là trào lưu xây viện bảo tàng, có khi lên
đến hàng vạn tỉ đồng. Sau viện bảo tàng là đến văn miếu, dù
người chủ trương xây chưa biết thờ ai! Sau văn miếu, như chúng
ta thấy là đến tượng chủ tịch Hồ Chí Minh. Tất cả là một ḍng
chảy về xây dựng, nó y chang như trào lưu bên Tàu, nơi mà tượng
đài và khu du lịch được xây dựng rất nhiều.
Tôi đếm sơ qua những tượng đài và đền miếu xây trong thời gian
gần đây (ở Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang,
Hà Tĩnh, Nghệ An, v.v.) th́ số tiền bỏ ra đă hơn 1300 tỉ đồng
(tức khoảng 65 triệu USD). Ngay Sơn La đ̣i xây tượng Hồ Chí Minh
với cái giá 1400 tỉ đồng th́ không ngạc nhiên ai nghe tin cũng
sốc. Càng sốc hơn khi Sơn La là một trong những tỉnh nghèo nhất
ở Việt Nam, với tỉ lệ nghèo là 64%. Thật ra, các tỉnh vừa kể đều
là những tỉnh nghèo hay rất nghèo. Ví dụ như Hà Giang và Điện
Biên có tỉ lệ nghèo lên đến 71%. Nghèo mà đ̣i xây tượng ngh́n tỉ
đồng th́ người b́nh thường nhất cũng nghĩ đến cái lợi ích đằng
sau việc xây tượng.
Điều đáng nói là những lợi ích đó đă làm mờ mắt những người có
quyền chức. Tại sao họ lại nghĩ đến việc xây tượng đài trong khi
đất nước c̣n nghèo và người dân c̣n đói. Như Quảng Nam, mới xây
xong tượng đài hoành tráng là ngay sau đó phải đi xin viện trợ
gạo để cứu đói. Nghệ An và Hà Tĩnh cũng thế, cũng xin gạo trong
khi có những dự án lớn nhằm vinh danh những người trong gia đ́nh
của ông cụ Hồ! Tại sao các quan chức không cảm thấy động ḷng
khi một em bé 10 tuổi ở Hà Tĩnh v́ đói quá mà phải chết trên
đường từ trường học về nhà (5). Đừng nói một cách vô cảm rằng đó
là trường hợp cá biệt.
Phong trào xây tượng đài
nó chẳng những thể hiện cái tâm của các quan chức có vấn đề, cái
tầm của họ quá thấp, mà c̣n thể hiện một sự ngạo mạn của họ
trước những người dân nghèo đóng thuế để nuôi dưỡng họ.
Những tượng đài như Sơn La đang có dự án xây dựng, nếu thực
hiện, chỉ có chức năng chính là lưu lại cho đời sau một chứng
tích của một trào lưu vô cảm từng một thời ngự trị trên đất nước
này.
(1)
http://www.tienphong.vn/…/hang-chuc-de-xuat-xin-dung-tuong-…
(2)
http://nguoidongbang.blogspot.com.au/…/chuyen-bay-gio-moi-k…
(3)
http://antt.vn/toi-di-mua-ho-so-thau-o-thai-nguyen-giam-doc…
(4)
http://tuanvannguyen.blogspot.com.au/…/cau-sao-ban-o-viet-n…
(5)
http://vtc.vn/qua-doi-bung-be-gai-lop-3-chet-khi-di-hoc-ve.…
N. V. T.
Nguồn diendantheky.net
|
