 |
ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ T̉A THÁNH TÂY NINH HƯƠNG ĐẠO FLORIDA |
 |
|
ĐI VÀO CƠI THƠ TUỆ SỸ
Tuệ Sỹ một vị sư. Ông viết văn quá nghiêm túc, những sở tri của ông về Phật học quả thật quảng bác vô cùng. Thấy ông vẻ người khắc khổ, không ai ngờ rằng linh hồn kia c̣n ẩn một nguồn thơ thâm viễn u u.... Một bữa ông đọc cho tôi nghe hai câu thơ chữ Hán của ông:
Thâm dạ
phong phiêu nghiệp ảnh tùy Ông bảo làm sao tiếp cho hai câu để nên một bài tứ tuyệt. Tôi đề nghị với ông nên nhờ ni cô Trí Hải tiếp giùm. Ông ngượng nghịu bảo tôi đừng nên rỡn đùa như thế. Vậy tôi xin lai rai thử viết:
Thâm dạ
phong phiêu nghiệp ảnh tùy
Và xin ông chả nên lấy thế làm bực ḿnh. Nhưng ai có ngờ đâu nhà sư kín đáo e dè kia, không hề bao giờ có vướng lụy, lại c̣n mang một nguồn thơ Việt phi phàm? Một bài thơ "Không đề" của ông đủ khiến ta khiếp vía mất ăn mất ngủ:
Đôi mắt
ướt tuổi vàng khung trời hội cũ Mới nghe bốn câu thôi, tôi đă cảm thấy lạnh buốt linh hồn, tê cóng cả cơi dạ.
Từ núi
lạnh đến biển im muôn thuở Tôi hoảng vía đề nghị : Đại Sư nên gác bỏ viết sách đi. Và làm thơ tiếp nhiều cho, Nếu không th́ nền thi ca Việt mất đi một thiên tài quá lớn. Ông đáp : - Để về hỏi lại cô Trí Hải xem có đúng như lời thế chăng.
Đôi mắt
ướt tuổi vàng Xin xuống gịng thư thả như thế. Ắt nh́n thấy chất trang trọng dị thường của hoài niệm. Hoài niệm ǵ? - Cung trời hội cũ. Một hội đạp thanh ? Một hội nao nức ? - "Giờ nao nức của một thời trẻ dại ?". Đôi mắt ướt tuổi vàng khung trời hội cũ... Mở lời ra, nguồn thơ trực nhập vào trung tâm cơn mộng chiêm niệm. Đầy đủ hết mọi yếu tố bát ngát: một cung trời xán lạn bao la, một hội cũ xao xuyến, một tuổi vàng long lanh.... Một đôi mắt ướt ngậm ngùi của hiện tại. Nhưng mạch thơ đi ngầm. Tiết nhịp âm thầm nhiếp dẫn. Thi sĩ không cần tới một h́nh dung từ nào cả, vẫn nói được hết mọi người đều "phải nói" với mọi người "muốn nghe" với riêng ḿnh "không thiết chi chuyện nói". Người thi sĩ xuất chúng xuất thần thường có phong thái khác thường đó. Họ nói tất ít mà nói rất nhiều. Họ nói rất nhiều mà chung quy hồ như chẳng thấy ǵ hết. Họ nói cho họ, mà như nói hết cho mọi người. Nói cho mọi người mà cơ hồ chẳng bận tâm ǵ tới chuyện thiên hạ nghe hay chẳng nghe. Nỗi vui, nỗi buồn của họ, dường như chẳng phi giống lối vui buồn của chúng ta. Do đó chúng ta trách móc họ một cách lệch lạc hết cả (par manque de justice interne). Trong một cuộc vui, ta hỏi họ vài điều. Họ lơ đễnh thờ ơ, ta tưởng họ kiêu bạc. Trong lúc mọi người đang gào khóc giữa đám tang, họ phiêu nhiên đi qua, trông có vẻ như mỉm cười, niêm hoa vi tiếu. Ta tưởng họ tàn nhẫn thô bạo. Vua Gia Long ngày xưa đă từng lấy làm quái dị về thái độ Nguyễn Du : "Trẫm dùng người, không phân biệt kẻ Nam kẻ Bắc. Ai có tài th́ trẫm trọng dụng (...). Cớ sao khanh lại u sầu ít nói suốt năm như thế?". Ông vua kia lấy làm lạ là phải lẽ lắm, hợp với lương tri thói thường thiên hạ lắm. Ông không thể hiểu v́ sao vị di thần kia cứ miên man như nằm trong cơi mộng thần di, hồn dịch! Vua đă ban cho chan ḥa mưa móc, lộc trọng quyền cao đặc ân thâm hậu như thế, cớ sao Liệp Hộ chưa vừa ḷng, vẫn chưa cứ thả mộng chạy lang thang về chân trời hướng khác. Đáp: Ấy chính bởi đôi mắt nh́n đây mà thấy những đâu đâu.
Đôi mắt
ướt tuổi vàng Đôi mắt ướt? Đôi mắt của ai? V́ sao ướt? V́ lệ trào, hay là v́ quá long lanh? Thi sĩ không nói rơ. Ấy là giữ một khoảng trống vắng lặng phóng nhiệm cho thơ. Tha hồ chúng ta tự do nghĩ hai ba lối. Hoặc là đôi mắt thi nhân ướt trong hiện tại v́ nhớ nhung một trời hội cũ. Hoặc là đôi mắt giai nhân nào long lanh dịu mật như nước suối chan ḥa, soi bóng một khung trời hội cũ bất tuyệt nào, mà ngày nay tại hạ đă đánh mất rồi chăng? "Áo màu xanh không xanh măi trên đồi hoang" Áo nào màu xanh? Màu xanh màu chàm của cô gái Mán gái Mường, gái núi nào xưa kia băng rừng và thi nhân đă ngẫu nhiên một lần nh́n đắm đuối?
Thi sĩ Bùi Giáng
Tôi nói không sai sự thật mấy đâu. V́ Tuệ Sỹ vốn xưa kia ở Lào. Cha mẹ ông kiều cư trên đất Thượng Lào Trung Việt. Bà mẹ ông thỉnh thoảng cũng trở về Sài G̣n tới chùa viếng ông đem quà cho ông một đôi dép riêng biệt, một tấm khăn quàng riêng tây.
Đôi mắt
ướt tuổi vàng Ḿnh là thân Bồ tát, quanh năm kinh kệ trai chay, thế sao bỗng nhiên một phút vội vă lại dám làm thân du thủ? Dám gác bỏ kệ kinh? Dám mở cuộc thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn? Phải có nh́n thấy khuôn mặt khắc khổ chân tu của Tuệ Sỹ, mới kinh hoàng v́ lời nói thăm thẳm đơn sơ nọ. Lời nói như ngân lên từ đáy sâu linh hồn tiền kiếp, từ một quê hương trên thượng du bao la rừng núi gió sương canh chiều nguyệt rung rinh trong đêm lạnh.
Từ núi
lạnh đến biển im muôn thuở Mối t́nh rộng thả suốt biển non im ĺm lạnh lẽo. Một hạt muối vẫn chưa tan. Một nếp u ẩn của ḷng ḿnh bơ vơ không gột rửa.
Từ núi
lạnh đến biển im muôn thuở Ta tưởng như nghe ra "cao cách điệu" bi hùng của một Liệp Hộ, một Nerval, một chỗ trầm thanh nhất trong cung bậc Nietzche. Thy nhân đă mấy phen ngồi ngó trăng tàn? Ngồi trên một đỉnh đá? Bốn bề rừng thiêng giăng rộng ngút ngàn màu trăng xanh tiếp giáp tới chân trời xa xuôi đại hải? Đỉnh đá và hạt muối là hai chốn kết tụ tinh thể của núi và biển. Đỉnh đá quy tụ về mọi hương màu trời mây rừng rú. Hạt muối chứa chất cái lượng hải hàm của trùng dương. Đó là cái bất tận của tâm t́nh dừng sững tại giữa tuyết nguyệt phiêu du:
Cười với
nắng một ngày sao chóng thế Một tiếng "buồn chăng" lơ lửng nửa như chất vấn, nửa như ngậm ngùi ta thán, d́u về cả một khúc tâm thanh đoạn trường:
Sen tàn
cúc lại nở hoa Tiết điệu rạc rời như gót mỏi đi quanh. Một tuổi đời chưa đủ? Một tuổi xuân chưa vừa? Một tuổi vàng sớm chấm dứt? Một tuổi "đá" sớm từ giă mọi yêu thương?
Giờ ngó
lại bốn vách tường ủ rũ Bài thơ dừng lại. Dư âm bất tuyệt kéo dài trong đêm lữ thứ khép ḿnh trong bốn bức tường với nhạt nḥa ủ rũ ngục tù. Chỉ một bài thơ, Tuệ Sỹ đă trùm lấp hết chân trời mới cũ Đường Thi Trung Hoa tới Siêu Thực Tây Phương. Bùi Giáng
|
