ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ

ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ

TÒA THÁNH TÂY NINH

HƯƠNG ĐẠO FLORIDA

Cảm nhận của Người nước ngoài

đọc và hiểu Thánh Ngôn Cao Đài

trên bản tiếng Anh

Nguyễn Chuyên Nghiệp

ên Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ được Hội Thánh chuyển sang Pháp ngữ trong thời kỳ đầu khai Đạo như sau:

TROISIÈME AMNISTIE DE DIEU EN ORIENT

Đến nay bản chuyển ngữ này vẫn còn lưu dụng không thay đổi.

Cụ thể trên dấu Ấn tòa thánh còn câu này song song với câu Hán ngữ. Nếu biết tiếng Pháp, ta thấy không đối xứng gì nhiều với câu Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ. Chỉ có cụm từ Troisième tương đương với nghĩa Tam Kỳ còn chữ Phổ Độ và chữ Đại Đạo không có chữ tương đương.

Với phương thức chuyển ngữ như vậy của Hội Thánh chúng ta chắc chắn đã hiểu được cái định hướng truyền bá giáo lý của Chí Tôn ra thế giới: Trọng ý nghĩa hơn trọng từ.

Nhân đây tôi xin kể một câu chuyện thật về Tâm Lý của một người ngoại quốc sau khi đọc Thánh Ngôn CAO ĐÀI bằng bản tiếng Anh.

Tôi không giỏi tiếng Anh nhưng cũng tạm có được một số vốn ít ỏi để hiểu được một văn bản tiếng Anh nói gì. Tôi có một số bằng hữu người ngoại quốc làm việc ở một công ty tại Sài gòn, trong số đó có một anh bạn người Pháp. Dĩ nhiên trình độ Anh ngữ của anh ấy không thua gì một người dùng tiếng Anh là bản ngữ. Anh ấy muốn tìm hiểu Đạo Cao Đài khi biết tôi là một tín đồ Cao Đài.

Tôi vui vẻ giới thiệu bộ Thánh Ngôn Hiệp Tuyển bản dịch tiếng Anh (vì tôn trọng nên chúng tôi không nêu tên dịch giả) được dịch sang tiếng Anh từ bản gốc tiếng Việt (bản gốc này có Hội Thánh kiểm duyệt), vì tôi tin tưởng dịch giả là những người đa văn quảng kiến, có tên tuổi sống nhiều năm nơi hải ngoại.

Bạn người Pháp ấy đọc một thời gian theo đường dẫn do tôi giới thiệu. Không lâu sau anh ấy gửi cho tôi hai ảnh chụp màn hình hai đoạn kèm theo đây (hình 1 và 2) với lời nhận xét:

- "Tôi không thể hiểu và tôi cảm thấy rất sợ Đạo Cao Đài",

- "Tại sao Đấng Chúa Trời đã nuôi nhiều ác thú mà không nhốt các dã thú hung dữ trong chuồng như các sở thú đã làm mà lại thả rong trong xã hội cho cắn xé con người?",

- "Tôi không hiểu tại sao đã cho thú dữ cắn xé lại cho áo giáp? Áo giáp làm bằng chất liệu đạo đức là sao?", và:

- “Tại sao bầu Trời và địa cầu có thể phá hoại thân tôi khi tôi rời xa nhóm?”.

Tôi vô cùng sửng sốt đọc các lời nhận xét của anh bạn mà lòng lấy làm băn khoăn đau khổ. Tôi mới tìm đọc lại hai đoạn văn trên ảnh chụp trên đường link ấy. Tôi mới nhận thấy ý kiến sợ và thắc mắc của bạn tôi không phải không có cơ sở.

Tôi xin chép nguyên văn bản tiếng Anh trong bản dịch như sau để cho quý đồng đạo là tín hữu Cao Đài biết tiếng Anh đọc thử để cảm nhận lời nhận xét của bạn tôi:

a - “Remember that I have sent many wild beasts to surround you and to bite you every day; but do not worry, because I have already given you an armor for your protection which they can never see and which is your virtue. Always keep it until you return to Me.” Thánh giáo đêm 13-3-1926.

Nguyên văn Thánh giáo: “..chung quanh các con dầu xa, dầu gần, THẦY đã thả một lũ hổ lang ở lôn với các con. Thầy hằng xúi chúng nó thừa dịp mà cắn xé các con, song trước THẦY đã cho các con mặc một bộ thiết giáp; chúng nó chẳng hề thấy đặng là đạo-đức của các con.

Ấy vậy ráng giữ gìn bộ thiết giáp ấy hoài cho tới ngày các con hội hiệp cùng Thầy”.

b - "I, (name)..., vow that from this day forward, I will follow the CaoDai faith unswervingly. I will unite with all disciples and follow CaoDai laws. If I break with the CaoDai community, I will be destroyed by the sky and the earth." Thánh Giáo đêm 23-4-1926.

(nguyên văn Thánh Ngôn: "Từ đây tôi biết một Đạo Cao Đài Ngọc Đế chẳng đổi dạ đổi lòng hiệp đồng chư môn đệ gìn luật lệ Cao Đài như sau có lòng hai thì Thiên tru địa lục").

Về cơ bản, bản dịch rất sát nghĩa, từ đối từ hoàn chỉnh nhưng khi ráp lại thì nó thay đổi ý nghĩa quan trọng mà Chí Tôn muốn gởi gắm cho chư môn đệ. Anh bạn tôi đặt câu hỏi: Tại sao đức Chúa Trời lại nuôi nhiều thú dữ như vậy mà không nhốt lại trong chuồng lại còn thả ra trong xã hội để cắn xé nhân loại?

Thì ra vấn đề là, trong đoạn (a) ở trên, loài hổ lang dã thú và chiếc áo giáp là những vật trừu tượng trong nguyên văn tiếng Việt. Chúng trở thành những vật sống cụ thể có thật trong bản chuyển ngữ tiếng Anh. Làm cho người đọc cảm giác bị hổ lang dã thú bao vây thật nên rất sợ vì không hiểu ý cao siêu ẩn dụ trong đó.

Dù thật sự theo câu văn, Chí Tôn có nói những lời này; nhưng ý nghĩa không phải như vậy.

Chí Tôn không hề nuôi thú dữ và cũng không cố ý thả rông cho nó mặc tình cắn xé. Chí Tôn muốn nói có một loại con người hung dữ như dã thú, việc cắn xé là do bản năng của dã thú chứ không phải do Chí Tôn.

Chí Tôn cũng không hề cho ta một chiếc áo giáp loại chống đạn nào. Mà Chí Tôn cho chúng ta một thứ dụng cụ bảo vệ kỳ thân trước thú dữ nó hiệu quả vững chắc như chiếc áo giáp trước lằn tên mũi đạn vậy. Loại bảo vệ ấy vô hình không ai thấy đặng, đó chính là đạo-đức của nhân loại. Đạo đức đó có thể bảo vệ nhân loại trước sự hung hãn của loài người hung dữ ác nghiệt.

Đọc đi đọc lại nhiều lần tôi mới vỡ lẽ một điều. Không phải cứ có vốn tiếng Anh sâu rộng và thông thạo mà lãnh hội và chuyển ngữ các kinh sách của Đạo được hoàn chỉnh.

Dầu cho là người bản ngữ nói tiếng Anh mà không hiểu sâu xa triết lý của Đạo Cao Đài cũng không thể chuyển đúng, chứ nói chi người ngoại quốc nói tiếng Anh.

Trong đoạn (b) ở trên:

Danh từ Thiên và Địa trong (Thiên tru Địa lục) được chuyển ngữ thành bầu trời (sky) và trái đất (the earth) làm cho người đọc không hiểu vì sky và earth là hai vật vô tri thì tại sao có thể tàn phá hủy hoại được mình? Trong khi nguyên văn tiếng Việt, Thiên và Địa lại tượng trưng cho Đấng tối cao tối trọng. Thiên Địa là vị chúa tể càn khôn vũ trụ. Nhưng theo Thánh ý, Đức Chí Tôn không bao giờ hình phạt con cái của người, các hình phạt cho chính mình xử lấy mình. Vì vậy người chuyển ngữ ngoài việc thông thạo tiếng Anh còn phải thông thạo thâm ý của giáo lý Đức Cao Đài. Vậy nên không thể đem cái cụ thể chuyển ngữ cái trừu tượng được.

Tôi đã thông cảm cho suy nghĩ của anh bạn người Pháp của tôi và tôi đã đề xuất bản dịch đoạn văn (a) trên như sau:

“There are always cruel and ferocious people around you, they’re cruel and ferocious like wild beasts. They always stalk to tear you up. However, I have in advance granted you good and effective protection like an armor that they cannot see. That is your Morality.”

Nguyên văn Thánh Ngôn: “..chung quanh các con dầu xa, dầu gần, THẦY đã thả một lũ hổ lang ở lôn với các con. Thầy hằng xúi chúng nó thừa dịp mà cắn xé các con, song trước THẦY đã cho các con mặc một bộ thiết giáp; chúng nó chẳng hề thấy đặng là đạo-đức của các con..”

Anh bạn tôi đã đồng ý vì hiểu được ý nghĩa sâu xa ẩn bên trong của câu Thánh Ngôn.

Về câu Thánh Ngôn, (đoạn (b) trên), dạy chư môn đệ lập minh thệ cũng vậy, tôi thử đề xuất bản dịch như sau:

“From now on, I know only one Religion of Cao-Đài Ngọc-Đế (means The Supreme God). I will never change my mind. I promise to reunite with all your followers, protect and comply with Cao Đài Holly law and rules. Afterward, if I change my mind or divide my belief to another Religion, I will be severely disciplined.” (Bản dịch tiếng Anh cho lời minh thệ: "Từ đây tôi biết một Đạo Cao Đài Ngọc Đế chẳng đổi dạ đổi lòng hiệp đồng chư môn đệ gìn luật lệ Cao Đài như sau có lòng hai thì Thiên tru địa lục")

Anh ấy đồng ý vì hiểu được ý nghĩa của LỜI MINH THỆ. Thiên là ông Trời (God) chứ không phải Bầu Trời (Sky). “Tru” và “Lục” là giết và phạt.

Xin cảm ơn người bạn nước ngoài của tôi đã tận tình đọc và suy nghĩ về ý nghĩa câu Thánh Ngôn đã giúp tôi phát hiện được một điều rất thú vị chuyển ngữ một bài văn đã khó nay chuyển ngữ một thông điệp của một Đấng thiêng liêng càng khó hơn nhiều lần.

Tôi nhớ lại câu chuyện Đức Trần Huyền Trang vâng lệnh vua Đường sang Tây Trúc thỉnh Kinh đem về Trung thổ. Kinh được viết bằng Phạn ngữ, Người trung nguyên không đọc được. Nên Ngài Trần Huyền Trang phát nguyện chuyển ngữ các tạng kinh ấy sang Hán Ngữ. Ngài dịch xong bộ Kinh mà không chắc chắn mình đã dịch đúng. Nên ngài trối lại cho các đệ tử của Ngài rằng: Khi ta chết rồi, hãy khám xét lưỡi của ta nếu có màu đỏ hồng thì ta đã dịch đúng yếu lý của Kinh Phạn ngữ, bộ kinh ấy có thể lưu truyền. Ngược lại nếu lưỡi của ta có màu đen thì coi như bộ kinh đó bị sai và nên hủy đi vì không thể xài được.

Đức Tam Tạng Trần Huyền Trang đã cẩn thận nhờ vô vi Đức Phật kiểm duyệt và ban ấn chứng tín hiệu cho hậu thế.

Ngày nay, Kinh Sách của Đạo được làm nên tràn lan trên mạng internet ai cũng có thể tiếp cận. Nếu vô tình mà bản chuyển ngữ của ta không đúng Thánh ý, chẳng những không giúp cho việc truyền Đạo của Chí Tôn trên thế giới, ngược lại còn làm cho các sắc dân trên thế giới hiểu lầm mà xa lánh Đạo.

Vì vậy theo một bài viết trên Diễn Đàn Về Nguồn có nói trách nhiệm đọc sách với tinh thần kiểm duyệt giúp Hội Thánh là điều cần kíp hiện nay. Việc chuyển ngữ các Kinh Sách đã được kiểm duyệt của Đạo Đạo Cao Đài là càng thận trọng nhiều hơn nữa. Hoặc ít nhất cũng nên ghi câu bằng tiếng Anh: "bản dịch chờ Hội Thánh kiểm duyệt" để cảnh giác người đọc.

c - Cũng tương tự như trên về việc chuyển ngữ (không phải Thánh Ngôn) quyển Thiên Thai Kiến Diện của Hộ Pháp Phạm Công Tắc sang tiếng Anh.

Tôi chưa đọc nội dung chi tiết. Vì mới chỉ đọc trang bìa thì hình như có điều gì đó không ổn lắm:

1-/ Tên Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ được chuyển sang tiếng Anh như sau:

Third General Salvation. (hình 3)

Thuật ngữ này không giống phần tiếng Pháp mà Hội Thánh đã sử dụng buổi đầu. Phải chi tác giả chuyển câu tiếng Pháp TROISIÈME AMNISTIE DE DIEU EN ORIENT sang tiếng Anh thì tuyệt vời và đúng Thánh ý.

2-/ Phần tên sách THIÊN THAI KIẾN DIỆN được chuyển sang tiếng Anh thành A VISIT TO PARADISE cảm thấy có điều không ổn thật. (hình 3)

Theo nghĩa tiếng Việt:

Thiên Đàng chỉ về cõi Trời. Thiên Thai là cõi Tiên. Theo câu Kinh đệ Tam Cửu:

“Cõi Thanh thiên lên miền bồng đão,

Động Thiên Thai bảy Lão đón đường…”

Bên Công Giáo không có các danh từ chỉ riêng cõi Thánh, cõi Tiên, cõi Phật… chỉ có một danh từ Paradise nghĩa chung Thiên Đàng (cõi Trời)

Kiến Diện Thiên Thai có phải là Thăm Cõi Trời ?

Từ Paradise bên tiếng Anh theo Thánh Giáo Gia Tô có nghĩa là cõi Trời. Trong Đạo Cao Đài danh từ gần gủi để nói cõi Trời là Bạch Ngọc Kinh. Các quốc gia nói Tiếng Anh đa phần theo tín ngưỡng Thiên Chúa Giáo. Nên ngôn ngữ tiếng Anh nói về Thiên Chúa Giáo chỉ đủ để diễn tả được những gì liên đến Công Giáo. Các ngôn ngữ chuyên môn trong Công Giáo và Cao Đài Giáo có xác xuất đồng bộ rất thấp. Vì thế đem các từ ngữ tiếng Anh chuyển ngữ kinh sách Cao Đài có một sự bất cập rất lớn.

Bên tiếng Anh không có từ chỉ Cõi Tiên. Nếu từ nào không có từ tương đương, nên chăng ta để nguyên văn như là một specialized-terms (thuật ngữ chuyên môn)?

Hôm nay đưa chủ đề này lên công cộng để cùng nhau tham khảo tìm chân lý cho công cuộc truyền giáo ra ngoại-quốc trong tương lai. Thế giới mỗi dân tộc có ngôn ngữ riêng. Có hàng trăm ngôn ngữ khác nhau là bản ngữ của họ, tiếng Anh nếu biết chỉ là ngôn thứ hai mà thôi. Vì vậy chuyển Kinh – Sách Cao Đài sang tiếng Anh chỉ đưa ánh sáng Cao Đài đến cho các dân tộc bản ngữ tiếng Anh chứ chưa phải cho cả thế thế giới. Thành tựu này nếu hoàn hảo chỉ đạt tỷ lệ rất nhỏ chiếm một vài phần trăm công việc phổ độ mà Chí Tôn muốn đem đến cho cả chúng sanh. Người viết bài nay không dám mạo phạm nhằm công kích một cá nhân hay một công trình nào của chư đại đức. Mong các dịch giả hiểu cho thành ý của người viết vì sự nghiệp chung, xin đừng xem bài viết này có một ác ý nào hết. Xin chân thành cảm ơn.

Nay Kính bút.

Viết xong tại Sài Gòn, ngày 22 tháng 11 năm 2020

Nguyễn Chuyên Nghiệp

Hình 1: