THIÊN THỨ BA:
THỰC HIỆN CUỘC CÁCH MẠNG NHƠN NGHĨA.

ĐĐTKPĐ tổ chức Lễ Khai Đạo năm 1926 tại Chùa Gò Kén, Làng Long Thành, Tỉnh Tây Ninh, Nam phần Việt Nam. Khi đó thực dân pháp đang cai trị miền Nam. Các quan chức Pháp là những người am hiểu về tam quyền phân lập và cách tổ chức xã hội theo khuôn mẫu phân lập quyền hành pháp, lập pháp và tư pháp. Họ đã nhìn và đánh giá Đạo Cao Đài theo quan điểm đó.
Họ kết luận rõ ràng: Đạo Cao Đài lập một quốc gia trong một quốc gia. Đó không phải là tình cờ hay ác cảm mà căn cứ trên pháp luật đạo và những việc làm thiết thực của Hội Thánh. Ngày nay áp lực đã qua đi chúng tôi học đạo và trình chánh cuộc cách mạng Hội Thánh đã làm.
Thiên nầy chúng tôi trình bày 03 phần:
. Khái niệm về hai đường hướng cách mạng.
. Nội dung thực hiện.
. Công thức và bộ máy thực hiện.
@@@

I/- HAI ĐƯỜNG HƯỚNG CÁCH MẠNG: vũ lực & nhơn nghĩa.
Trong quyển Lục Châu Học xuất bản năm 1994 của Giáo Sư Nguyễn Văn Trung (theo bản chúng tôi có được từ internet thì sách dày 432 trang theo khổ giấy A4. Font chữ Times New Roman, Size 14).

Chương năm có tên CAO ĐÀI: ĐẠO Ở VÙNG ĐẤT MỚI từ trang 214 đến trang 272 Giáo Sư cho một số thông tin sau.

Tổng hợp trang 238 và trang 258:
Hai viên chức cao cấp thực dân Pháp hợp soạn trong báo cáo có tựa đề: LE CAODAISME PAR LA LAURETTE ET VILMONT. Cả hai cáo buộc: Đạo Cao Đài lập một quốc gia trong một quốc gia.
- Ông LA LAURETTE là thanh tra chính trị sự vụ và hành chánh Nam Kỳ (L'inspecteur des Affaires politiques et Administratives de la Cochinchine). Ông viết phần đầu, khoảng 39 trang đánh máy khổ lớn. Ngày viết xong là ler Janvier 1932: Như vậy tác giả đã soạn từ 1931 trở về trước.
- Ông VILMONT, Tham Biện chủ Tỉnh Tây Ninh (L'Administrateur des Services Civils - Chef de Province de Tây Ninh), viết phần còn lại, dài 93 trang tổng số 132 trang của cuốn "Le Caodaisme". Vilmont đề ngày và nơi hoàn tất là: Tây Ninh, Le Ler Avril 1933. Đề như vậy có nghĩa ông ta còn đang tại chức ở Tây Ninh khi viết xong.
Do đâu mà 02 viên chức cao cấp thực dân Pháp viết như vậy?

Trang 258 có 02 đoạn sau:
Qua bản phân tách nghiên cứu của La Laurette và Vilmont, chúng tôi ghi nhận mấy điểm sau đây:

I. Về nguồn gốc:
1/. Tài liệu cho thấy Cao Đài không phải do Pháp tạo ra hay xúi giục, chỉ đạo chủ động như một dư luận giải thích quen thuộc dựa vào sự kiện nhiều người lập ra Cao Đài là viên chức Pháp, thậm chí viên chức phòng nhì rồi suy diễn là Pháp chủ động.(ct.1). Trong bài, hai tác giả đã vạch ra rất nhiều thủ đoạn của những người cầm đầu Cao Đài luôn luôn đặt nhà cầm quyền Pháp vào thế kẹt, bị động (đứng trước sự việc đã rồi) hoặc bắt buộc phải dè dặt vì biết rõ những móc nối liên hệ của Cao Đài với nhiều nhân vật có uy tín quyền thế trong Hành Pháp và Lập Pháp, với các tổ chức bảo vệ nhân quyền ở Pháp...
... Do đó, dựa vào tài liệu của La Laurette và Vilmont, có thể nói Cao Đài là một đạo do người Việt Nam ở miền Nam sáng lập ra và chủ động trong việc điều hành tổ chức thời kỳ đầu.

Ct.1/- Hai quan chức cao cấp của thực dân Pháp nhận định:
. Cao Đài là đạo do người Việt Nam ở miền Nam sáng lập ra.
Bản án Cao Đài năm 1978 do chính quyền cộng sản Việt Nam ban hành thì viết:
Sự ra đời của giáo phái Cao Đài có một quá trình chuẩn bị và đạo diễn của bọn thực dân Pháp, mà trực tiếp chỉ đạo là những tên tình báo Pháp Bomet, Latapie, thống đốc Nam kỳ LeFol. Ý đồ của Pháp dùng mê tín thần quyền (thuật chiêu hồn của Ngô Văn Chiêu chủ trương, sau này gọi là cơ bút) để ru ngủ hướng dẫn khối nông dân yêu nước đi vào con đường thủ tiêu đấu tranh cách mạng, đồng thời ngăn chặn ảnh hưởng của chủ nghĩa Cộng sản xâm nhập vào khối nông dân Việt Nam.).
So sánh 02 tài liệu của người Pháp (1933) và cộng sản (1978) thì giáo sư Trung tin vào tài liệu của Pháp. Chúng tôi cũng không tin vào Bản Án Cao Đài của cộng sản....Bộ máy nghiên cứu của cộng sản cũng không phân biệt được pháp môn của Ngài Chiêu và ĐĐTKPĐ độc lập nhau.

Đoạn cùng trang 258:

II/. Về ý nghĩa:
Bản nghiên cứu đưa ra hai ý nghĩa chính:

1/. Về xã hội: Đạo Cao Đài ra đời nhằm đáp lại những khát vọng xã hội (tìm cho đời sống một ý nghĩa do các ý thức hệ hay tôn giáo thỏa mãn; và một hội nhập xã hội theo một nếp sống cộng đồng nào đó) từ một hoàn cảnh trống rỗng hay thiếu xót mà các tôn giáo, ý thức hệ hiện có không đáp ứng được đầy đủ.

2/. Về chính trị: Đạo Cao Đài cũng nhằm đáp lại những khát vọng quốc gia (độc lập dân tộc, làm chủ về mọi mặt cuộc đời của mình trên đất nước mình). Trong hoàn cảnh thuộc địa Cao Đài nhằm tạo ra "một quốc gia trong một quốc gia," dựa vào Tây mà chống Tây. Hai tác giả cho thấy những biểu lộ của Cao Đài về mặt này có nhiều xu hướng, nhiều mức độ. Từ xu hướng âm mưu chống Pháp rõ rệt và quyết liệt như của Phạm Công Tắc, (ct.2) đến những biểu lộ nhẹ nhàng, mang tính chất thỏa mãn tâm lý của kẻ muốn có quyền hay làm chủ trong hoàn cảnh lệ thuộc người ngoài.

Ct.2/- Hai quan chức cao cấp của thực dân Pháp nhận định:
. Hộ Pháp Phạm Công Tắc chống Pháp quyết liệt.
Bản án Cao Đài lại nhận định rằng: Đức Hộ Pháp là tay sai của Pháp là phản bội tổ quốc... giáo phái Cao Đài Tây Ninh do những người cầm đầu dẫn dắt trong nửa thế kỷ qua, là một quá trình liên tục lợi dụng khối quần chúng tín đồ và những người cầm đầu nối tiếp nhau làm tay sai cho các đế quốc xâm lược nước ta, đã làm hoen ố thanh danh Đạo.
Vậy sự thật thế nào?
Năm 1978 cộng sản lên án Đức Hộ Pháp để tịch thâu tài sản tôn giáo và cấm ĐĐTKPĐ không cho hành đạo.
Năm 2006 cộng sản đạo diễn cho chi phái Hội Đồng Chưởng Quản rước liên đài Đức Hộ Pháp từ Nam Vang (campuchia) về Tòa Thánh Tây Ninh (Việt Nam). Việc nầy góp phần đưa cộng sản ra khỏi danh sách CPC (là những quốc gia cần theo dõi đặc biệt về nhân quyền và tự do tôn giáo) để vào WTO.

Qua 02 sự việc trên cho thấy bản chất thật của cộng sản.

Trang 270: Đạo Cao Đài không trực tiếp chủ trương tranh đấu chính trị hay đề ra một cải cách xã hội nào, nhưng lại tạo được một chỗ đứng cho nhiều tầng lớp trong một tổ chức, cơ chế riêng coi như của mình bên cạnh khuôn khổ cơ chế xã hội do người Pháp áp đặt mà ít nhiều họ đều bất mãn, chống đối.
Nói cách khác, Cao Đài phục hồi được phần nào nề nếp tự trị của làng xã ở một qui mô rộng lớn hơn, trong đó người có vai trò lãnh đạo được làm lãnh đạo, người cần được lãnh đạo có người lãnh đạo, thực hiện được điều mà người Pháp (La Laurette, Vilmont) gọi là "một quốc gia trong một quốc gia." Đây là một tổ chức quần chúng đông đảo và sớm hơn cả. Những người theo Cao Đài nghĩa là vào một tổ chức quần chúng có lãnh đạo, nghi thức tương trợ xã hội, cảm thấy như "được hội nhập về mặt xã hội." Nhưng chỉ sau một thời gian, những yêu cầu lớn lao về chính trị xã hội của cả nước đòi hỏi những thay đổi triệt để, những hình thức tranh đấu trực diện để thực hiện những thay đổi đó. Ý thức hệ Cao Đài trong chức năng "hội nhập" mang tính chất bảo thủ không thể đáp ứng được những đòi hỏi lớn lao kể trên.
@@@

Chúng tôi xin cảm ơn Giáo Sư Trung đã có công giới thiệu Đạo Cao Đài trong tác phẩm nghiên cứu rất đồ sộ. Những đánh giá về Đạo Cao Đài của vị giáo sư khả kính từng tham gia giảng dạy tại Đại Học Cao Đài rất đáng để người đạo suy nghĩ và làm rõ. Chúng tôi xin phép thưa rằng: những nhận định trên cho thấy rằng Giáo Sư cũng như những nguời trước đây nghiên cứu về Đạo Cao Đài chưa nhìn ra cuộc cách mạng NHƠN NGHĨA của Đạo Cao Đài đã thực hiện để tạo lập và xây dựng nên vùng Châu Thành Thánh Địa.

Cuộc cách mạng nhơn nghĩa có 03 bước: đại hùng, đại lực và đại từ bi. Giáo sư thấy được 02 bước đại hùng và đại lực nhưng không thấy bước đại từ bi nên kết luận: không đáp ứng được yêu cầu lớn lao của cả nước. Tại sao không thấy được bước đại từ bi?
Bởi vì các cuộc cách mạng bằng giáo gươm, súng ống trong xã hội đi đôi với bạo lực cũng có 03 bước: đại hùng, đại lực và đại ác. Hai bước đầu thì giống nhau nên giáo sư thấy còn bước thứ ba thì giáo sư quen thấy diện đại ác nên chỉ nghĩ có một diện đó, vì vậy không thấy diện đại từ bi.

Đại ác là nó tự cho là đúng rồi trình bày và dùng vũ lực bắt buộc mọi người phải tuân theo nó. Cộng sản là bậc thầy của chữ nghĩa nên gọi đó là bạo lực cách mạng để đánh lừa công luận.
Còn đại từ bi cũng tự cho là đúng và trình bày với mọi người rồi để cho họ tự do lựa chọn, không ép buộc ai phải làm theo dưới mọi hình thức. Đại từ bi cho biết cái đúng, cái sai rõ ràng nhưng tôn trọng sự lựa chọn của từng người.
Cách mạng nhơn nghĩa: Lành dữ hai đường vừa ý chọn. Đó là đại từ bi. Cách mạng vũ lực: Không theo ta là kẻ thù của ta. Đó là đại ác.
Giáo sư quen thấy đường đại ác mà không nhận thấy đường đại từ bi cũng như bao nhiêu người khác cũng là lẽ thường tình. Hơn nữa Đạo Cao Đài là một tôn giáo hoàn cầu nên từ suy nghĩ đến hành động phải đáp ứng được cả hai diện: quốc gia và thế giới.
Chính do nơi thấm nhuần quan điểm cách mạng bằng BẠO LỰC và phương tiện tiến hành cách mạng đi liền với vũ khí nên các vị tưởng rằng đó là phương pháp duy nhất chớ không ngờ rằng phương pháp cách mạng của Đạo Cao Đài hoàn toàn khác. Đó là thực thi NHƠN NGHĨA để tiến hành cách mạng. Nếu không có quan điểm cách mạng bằng nhơn nghĩa thì làm sao Đạo Cao Đài qui nhơn loại về một mối theo ý chỉ của Thượng Đế?

Thượng Đế không làm việc theo kiểu đề ra cứu cánh rồi khoán trắng cho môn sinh. Ngài chỉ dạy công thức và phương pháp tiến hành để đạt được cứu cánh. Thượng Đế không phó thác cuộc cách mạng do Ngài bày ra cho sự may rũi, con đường Ngài vạch ra có khi nhơn loại không thấy đặng nhưng chắc chắn là nhơn loại đến đặng. Bằng cớ là cuộc cách mạng đã làm xong mà một phần lớn trí thức hiền nhân trong và ngoài tôn giáo chưa nhận ra. Rất nhiều người tin theo đạo đã tham gia thực hiện cuộc cách mạng nhơn nghĩa mà chưa cảm nhận rõ được. Đó là do nơi áp lực của thực dân Pháp và gia đình trị Ngô Đình Diệm... mà ra.

Đạo Cao Đài đã lập một quốc gia trong một quốc gia ngay trước mắt thực dân Pháp. Người Pháp cũng như các trí thức khác vốn đã quen với quan niệm làm cách mạng là phải có lực lượng vũ trang và mục đích cuối cùng là phải nắm lấy chánh quyền. Các vị không thể hình dung rằng [COLOR="rgb(139, 0, 0)"]cuộc cách mạng bằng NHƠN NGHĨA của Đạo Cao Đài không nhằm chiếm lấy chánh quyền mà nhằm chiếm lấy LÒNG DÂN.[/COLOR]
Chiếm lấy lòng dân bằng cách nào?

Đạo thực hiện 05 chương trình: Gia cư, mưu sinh, giáo huấn, kiến thiết và tôn giáo để nâng cao dân đức, dân trí và dân sinh. Hội Thánh kiến tạo, thiết kế rồi phổ biến cho nhơn sanh thực thi trong tinh thần tự giác, tự nguyện. Hội Thánh chinh phục nhân tâm bằng chân lý. Khi chân lý đã gieo vào lòng dân, người dân đã được nếm mùi vị của nhơn nghĩa, của chân lý thì không một thế lực nào có thể tiêu diệt được. Phân tích các việc làm của Hội Thánh Cao Đài bằng quan điểm cách mạng nhơn nghĩa sẽ hiểu và thấy sự thật như vậy.
Còn nếu hiểu cách mạng theo cách dùng bạo lực để xô ngã bạo lực rồi nắm lấy chánh quyền và tiếp tục dùng bạo lực cai trị đất nước thì sẽ đi đến kết luận như Giáo Sư đã viết:
. Ý thức hệ Cao Đài trong chức năng "hội nhập" mang tính chất bảo thủ không thể đáp ứng được những đòi hỏi lớn lao kể trên.

Tại trang 260.
Trong một hoàn cảnh bị ngoại bang cai trị dưới chế độ thuộc địa, tạo ra được một tổ chức quần chúng đông đảo, tương đối riêng biệt chắc không phải là một điều mà ai cũng làm được. Lê Văn Trung chỉ thiếu có một điều, và là điều cốt yếu nhất của một lãnh tụ: Ý thức chính trị để đưa tới một chủ thuyết đường lối chính trị nào đó.
@@@

Thưa giáo sư.
Thật lòng chúng tôi rất hân hoan khi đọc những dòng trên. Những nhận xét của giáo sư ngày đêm thôi thúc chúng tôi tìm tòi, suy nghĩ để làm rõ vấn đề giáo sư cho là còn thiếu.

Là một người theo công giáo. Giáo sư từng nhận định rằng: Vatican đánh rắm cũng thơm làm cho nhiều người khó chịu là đương nhiên. Nhưng các sự thật đã xãy ra và đang xãy ra trong Tòa Thánh Vatican cho thấy cái nhìn nghiêm túc của giáo sư về giáo hội. Vụ lạm dụng tình dục hàng ngàn trẽ em dẫn đến bê bối tài chánh...làm cho Liên Hiệp Quốc lên tiếng đề nghị Vatican cung cấp hồ sơ chắc là vẫn còn thơm với nhiều người.

Còn với Đạo Cao Đài Giáo sư mở hướng tìm hiểu Đạo Cao Đài theo quan điểm xã hội học là xem xét nguồn gốc xã hội nào đã thúc đẩy nó nên hình và khi ra đời nó đóng góp được gì cho xã hội (mà không lấy học thuyết, giáo lý tôn giáo làm trọng tâm) nên nhiều người cho rằng giáo sư ám sát tôn giáo nhưng với chúng tôi thì không nghĩ vậy.
Giáo lý, tín điều là việc quan trọng với người đạo. Còn Đạo đó đóng góp được gì cho đời, cho quốc gia xã hội chính là thước đo giá trị của tôn giáo đó. Cái giá trị tôn giáo (cũng như con người) không phải ở lời nói là ở việc làm.

May thay Đức Hộ Pháp đã lo điều đó nên năm 1956 sau khi đất nước bị chia đôi Nam Bắc Ngài cực lực phản đối việc cụ Hồ và cụ Ngô cậy vào ngoại bang để gây cảnh chiến tranh nồi da xáo thịt. Ngô Đình Diệm đã khủng bố quan điểm đó và Ngài đã phải lưu vong sang Campuchia... từ đó đưa ra Chính Sách Hòa Bình Chung Sống (26-03-1956) kêu gọi hai bên thi đua nhơn nghĩa, không cậy vào ngoại bang để giải quyết... đường lối Hòa Bình Chung Sống từng bước đi vào xã hội. Bốn chữ HÒA BÌNH CHUNG SỐNG đã được thực hiện mà Neson Mandela ở Nam Phi là một điển hình.

Cộng sản nói rất hay nên mới lôi cuốn được quần chúng, lôi cuốn được trí thức. Nhưng qua sự mà sát của thời gian, sự kiểm tra từ thực tế nhân loại đã đúc kết rằng: Chưa có đảng phái nào hứa nhiều mà thực hiện KHÔNG CÓ GÌ như cộng sản.

Tôn giáo mà sống trong tháp ngà rồi dùng mỹ từ tu hành thuần túy để sống ký sinh vào xã hội thì chưa đáng là tôn giáo chân chính. Tôn giáo phải có đóng góp cho xã hội tiến bộ cũng như chia vui sớt nhọc với nhân quần xã hội mới đáng mặt là tôn giáo chân chính.

Sự đóng góp của Đạo Cao Đài từ khi nó hiện sinh chính là CÁI GÁNH ĐỜI mà Đức Hộ Pháp phải gánh, Hội Thánh phải gánh. Cái gánh đời của Đức Hộ Pháp phải gánh là từ chánh giáo của Đức Chí Tôn dạy Hội Thánh thực hiện cuộc cách mạng bằng nhơn nghĩa tạo lập ra một quốc gia trong một quốc gia để làm khuôn mẫu cho nhân loại.
Đến năm 1956 Ngài công bố Cương Lĩnh Hòa Bình Chung Sống với công thức: Do Dân – Phục Vụ Dân – Lập Quyền Dân. Cương lĩnh thể hiện dùng tinh thần HÒA BÌNH để thiết kế việc CHUNG SỐNG. Nó chỉnh lý chánh sách Chung Sống Hòa Bình... vì thiết kế từ vật chất CHUNG SỐNG để kiến tạo tinh thần HÒA BÌNH. Thực tế cuộc sống đã chứng minh rằng: từ khi con người hiện sinh và biết hiệp đồng nhau thành quần thể thì đã chung sống với nhau nhưng chẳng hề có hòa bình. Nghĩa là công thức chung sống hòa bình đã thất bại từ lâu rồi nay có muốn làm mới để xài cũng không thể chi thành công.
Một điều quan trọng nữa là công thức LẬP QUYỀN DÂN. Đây là công thức mà Đạo đã thực hiện thành công nên đem đóng góp cho nhân quần xã hội.

Tóm lại: Hòa Bình Chung Sống hay Lập Quyền Dân chính là giải pháp của Đạo xây đời rất thực tế. Đó chính là thước đo giá trị Đạo Cao Đài theo hướng xã hội học giáo sư đề ra. Đó là việc rất nghiêm túc và chánh đáng. Tôn giáo chân chính phải đủ sức và đủ sáng để tạo lập giá trị của mình và để quyền nhìn nhận cho nhân loại. Cho nên chúng tôi không tin rằng giáo sư ám sát tôn giáo mà nghĩ rằng giáo sư muốn tôn giáo phải chứng tỏ giá trị mình là làm được gì trước khổ cảnh của nhân loại.

Người chơi cờ nào cũng biết rằng có lúc phải lùi một nước cờ hay nhiều nước cờ để thắng cả bàn cờ. Việc chơi mà còn có thể rút ra được bài học như thế huống chi việc Đạo là việc quan hệ đến vận mạng nhân loại lẽ nào lại được phép háo thắng hay khinh xuất. Người lãnh đạo tôn giáo chắc chắn là phải tự thắng tánh háo thắng và khinh xuất. Trong bàn cờ thế sự có khi phải chấp nhận lùi một bước để tiến lên rất nhiều bước và thực hiện cho xong cứu cánh.

Cũng như Thị Kính nếu quyết chí tranh phải quấy với Thị Mầu, với quan chức hương thôn, tranh thắng tức khắc với thị phi của người đời... thì bà sẽ thắng, chắc chắn thắng. Bà chỉ cần phơi bày sự thật rằng bà là nữ nhân thì làm sao là cha đứa trẻ trong bụng Thị Mầu... cái tất thắng đến tức khắc. Nếu bà thắng khi còn sống thì chỉ thắng có một lần và nhân loại không có Đức Quan Thế Âm. Bà chọn cái thắng nhiều lần là thắng khi xa rời cõi thế để nhân loại có Đức Quan Thế Âm. Nhân loại có Đấng thiêng liêng là hiện thân cho công thức: từ hòa và nhẫn nhục rất cao cả.

Những người trí thức đương thời có làm việc với Ông Lê Văn Trung đều có chung nhận xét rằng ông là người thâm trầm kín đáo, thoạt nhìn có khi thấy như hờ hửng mà kỳ thực là rất ý vị, sâu xa... Ông biết rằng người Pháp đã nhận định Đạo Cao Đài lập quốc gia trong quốc gia thì họ cũng đã định được cái tinh thần của quốc gia đó hoàn toàn không có lợi cho công cuộc thực dân của họ. Đạo kêu gọi đoàn kết, thương yêu để phát triễn là đại kỵ với thực dân hay độc tài. Lúc nào họ cũng muốn gây chia rẽ, ghét lẫn và oán thù đặng dân chúng tự suy yếu, dân chúng suy yếu thì dễ bề cho độc tài hay thực dân cai trị. Ông biết rằng Đạo Cao Đài chỉ cần một sơ hở nhỏ là thực dân Pháp sẽ tiêu diệt tức khắc.

Ông Lê Văn Trung khi còn là Nghị Viên Hội Đồng Quản Hạt Nam Kỳ đã làm cho thực dân Pháp thất bại khi muốn đánh thuế đất theo lục hạng điền. Ông cũng là người đứng ra cổ xúy cho việc thành lập trường Nữ Học Đường đầu tiên ở Việt Nam.
Nhà báo Diệp Văn Kỳ nhận định việc lập Nữ Học Đường:
Bạo gan thật, tiên kiến thật, vì Chánh phủ lúc bấy giờ, cho việc ấy là một việc chưa hợp thời, lại trái với phong tục cũ kỹ của Annam, nên chi tuy là không ngăn cấm, song cũng chẳng chịu xuất công nho ra làm chi phí, mà chỉ để cho những người xướng xuất mở cuộc lạc quyên, góp của công chúng, cất lên được mấy tòa nhà đồ sộ mà chúng ta còn thấy ở đường Le Grand de la Liraye; tòa nhà ấy đã đào tạo ra biết bao nhiêu nhơn tài trong nữ giới.

Sau đó ông còn hiên ngang đọc một bài diễn văn yêu cầu chánh phủ, lấy một phần số tiền công nho phụ trội của tất cả các làng khắp Nam Kỳ Lục Tỉnh, đặng lập ra tại Saigon một cái Hội Quán gọi là "La Grande Maison Commune Annamite" - Nhà Ðại Ðồng Của Người An Nam...
Khi còn ở chốn quan trường Ngài đã ý thức về giống nòi như vậy... nhưng thấy sức mình như thằn lằn xô cột đá nên chán nãn lao vào con đường ăn chơi phóng túng nghiện cả á phiện... thế mà khi biết được ý nghĩa mối đạo Ngài bỏ tất cả (trong 24 giờ) để cống hiến. Cái ý thức về đạo, về trách nhiệm được Thượng Đế giao phải mạnh mẽ thế nào mới có hành động dứt khoát đến thế. Như vậy người Pháp cân nhắc ắt hẳn hiểu rằng tổ chức lập quốc của Ông Trung không có lợi cho họ.

Binh pháp dạy: Biết người, biết ta trăm trận trăm thắng. Ông Lê Văn Trung biết Đạo, biết trách nhiệm và biết thực dân Pháp... Ngài từng than thở với bổn đạo rằng: "Em ôi! Thân của Qua mất còn bao quản, luật Ðời chỉ cản ngăn xác thịt, chớ không buộc trói được tinh thần. Qua lo là lo gánh nặng đường xa, không người đồng chí, Qua còn đây thì chẳng nói gì, chớ mai kia mốt nọ Qua mất rồi thì thương cho con cái của Thầy phải chịu liu chiu lít chít".

Là một người từng đối đầu với thực dân Pháp để binh vực cho dân chúng, ông Lê Văn Trung từng biết áp lực khủng khiếp của Pháp. Giờ Thượng Đế giao trọng trách cho ông đứng ra để mở mang nền QUỐC ĐẠO ông biết nó quan trọng hơn tất cả các việc ông trãi qua rất nhiều lần. Ông biết giá trị của đạo với phần nhân loại đang bị đày đọa, đang bị nghèo nàn dốt nát bao vây cuộc sống, nếu sơ sẩy là hậu quả không thể lường hết được và ông thành tội nhân thiên cổ. Ông Ý THỨC ĐẦY ĐỦ trọng trách nên che bớt cái sáng của mình đi.
Đạo Đức Kinh chương 28 viết:

Tri kỳ hùng, Thủ kỳ thư. Vi thiên hạ khê...
(Biết như con trống, sống như con mái, làm khe nước cho thiên hạ).
Tri kỳ bạch, Thủ kỷ hắc, Vi thiên hạ thức...
(Biết trắng, giử đen, làm khuôn mẫu cho thiên hạ...)
Tri kỳ vinh, Thủ kỳ nhục, Vi thiên hạ cốc...
(Biết vinh, giữ nhục làm hang sâu cho thiên hạ)

Chương 41 viết:

...Cố kiến ngôn hữu chi, (người xưa nói)
Minh Đạo nhược muội, (sáng về đạo dường như tối tăm,)
Tiến Đạo nhược thối...: (tiến về Đạo thì dường như thối lui...)

Chương 52 viết:

Kiến tiểu viết minh, (Thấy được chổ tế vi là sáng)
Thủ nhu viết cường, (Giữ được mềm yếu là mạnh)
Dụng kỳ quang, (Dùng cái sáng của Đạo)
Phục quy kỳ minh, (Trở về cõi sáng của mình)
Vô di thân ương, (thân không sợ tai ương)
Thị vi tập thường. (Đó gọi là sáng gấp hai)

Ông Trung có học Đạo Đức Kinh hay không mà sống như thế?

Tóm lại ông biết rõ hết và phải giả dại qua ải chớ tranh hơn thua với thực dân Pháp để họ diệt Đạo hay sao? Nhịn thua một nước cờ chưa phải là thua bàn cờ. Bằng cớ là sau đó Đạo vẫn thực thi được chánh giáo và phát triễn đến ngày nay.
Giáo sư đã nhìn vào nước cờ nhịn thua mà viết rằng:
...Lê Văn Trung chỉ thiếu có một điều, và là điều cốt yếu nhất của một lãnh tụ: Ý thức chính trị để đưa tới một chủ thuyết đường lối chính trị nào đó. Cũng là điều hiểu được. OK.
Ông Lê Văn Trung tranh thắng một nước cờ mà thua cả bàn cờ thì thắng nước cờ ấy có nghĩa gì đâu (mà còn là một tội đồ nữa là khác). Ông chịu lép một nước cờ mà Đạo thực hiện được chương trình theo chánh giáo của Đức Chí Tôn thì người đời có nhìn vào nước cờ nhịn thua mà chê bai cũng là lẽ thường. Còn với người đem Đạo Đức Kinh (là một hệ thống giá trị khác hệ giá trị của Mác, Lê- Nin, Hồ Chí Minh...) ra soi chiếu người ta sẽ kính trọng khí tiết của Ngài hơn.
Đó là nói về lý thuyết.
Còn trên thực tế khi ông Lê Văn Trung mất nhìn số người than khóc, tiếc thương và tình nguyện để tang cho ông chính là thước đo giá trị của ông trước nhân quần xã hội. Dân tự nguyện thờ ai thì đó là người được lòng dân. Dân thờ ai thì đó là chân lý.

Nhà báo Diệp Văn Kỳ viết:
Ông Lê Văn Trung đã làm được cái gì?
Ðiều đó chưa biết. Chúng tôi chỉ biết rằng từ hôm ông chết đến nay, ở Tòa Thánh Cao Ðài Tây Ninh, số người mỗi ngày đến chịu tang, lấy muôn mà kể. Già trẻ, bé lớn, đàn ông, đàn bà ở Lục Tỉnh, ở Nam Vang, ở Lèo, thảy đều thương tiếc, khóc than, chẳng khác nào con mất cha mẹ. Nếu như có thể lấy những "Chuôn" vải trắng bịt trên đầu để làm thước đặng đo sự nghiệp, công đức của một người quá vãng, thì ta có thể nói rằng sự nghiệp, công đức của Ông Lê Văn Trung là lớn nhất ở Nam Kỳ nầy vậy.
Trái lại, dầu cho có ai bảo rằng sự nghiệp ngưỡng mộ ấy đều do ở điều mê tín tàm vơ mà sanh ra, thì họ cũng phải công nhận rằng đó là một cái tâm lý quần chúng cần phải nghiên cứu, là một "việc xã hội" cần phải điều tra.
Muốn nghiên cứu tâm lý ấy, muốn điều tra "việc xã hội" ấy, thì tôi tưởng chẳng chi hay hơn là xét cho rõ lai lịch của người đã đào tạo ra tâm lý ấy và "việc xã hội" ấy.

Hằng năm lễ kỷ niệm ngày ông bỏ xác phàm được tổ chức long trọng và người đạo lẫn đời nhiều nơi về dự đó chính là công nghiệp của ông. Nếu ông thiếu ý thức như giáo sư viết thì chẳng lẽ nhân loại lầm lẫn mà tôn vinh “ông thiếu ý thức” đông và lâu đến vậy.
Chúng tôi không tin ông Diệp Văn Kỳ lầm và một phần nhân loại như thế lầm lẫn nên mạo muội nghĩ rằng do giáo sư chưa hiểu đúng hành tàng của Ông Lê Văn Trung nói riêng và cuộc cách mạng nhơn nghĩa nói chung. Nghĩa là giáo sư đã đem một hệ thống giá trị khác để hiểu về ông Lê Văn Trung cũng là chuyện thường tình.
Ông Lê Văn Trung làm chưa xong thì đã mãn phần nên đã có Đức Hộ Pháp kế nghiệp. Đức Hộ Pháp có đầy đủ hiểu biết để thực hiện việc LẬP MỘT QUỐC GIA THEO KHUÔN MẪU CAO ĐÀI và Ngài cũng không cần rao hàng. Bởi vì Ngài không chủ trương dùng súng đạn để giải quyết bất đồng nên cũng không muốn thực dân Pháp hay Ngô Đình Diệm dùng súng ống diệt Đạo. Ngài thực thi xong đường hướng lập quốc bằng nhơn nghĩa của Đức Chí Tôn chỉ dạy xong thì để đó. Cái gốc đã vững bền thì cái ngọn tươi tốt chỉ còn là thời gian. Rừng xanh đã nên hình lo chi thiếu củi. Trong cuộc đời cách mạng của ông Phạm Công Tắc có lắm khi ông phải đem mục tiêu phụ lên che chắn cho mục tiêu chính để tồn tại (thư gởi Bắc Tông Đạo năm 1958).

Đức Chí Tôn gánh cả Đạo và Đời. Vậy mối đạo do chính Ngài làm chủ cũng phải gánh hai cái gánh Đời và Đạo. Đức Hộ Pháp là Giáo chủ tại thế và Hội Thánh thay thân cho Thầy Trời cũng phải gánh cả 02 gánh Đạo và Đời. Thư gởi Bắc Tông Đạo ngày 29-4-1958. Đức Hộ Pháp nói rõ: Trước áp lực của Pháp Ngài phải đánh tiếng Đạo Cao Đài là Qui Tam Giáo Hiệp Ngũ Chi...

Đại Từ Phụ, lại chỉ dạy rõ rằng: Đạo Cao Đài là Nho Tông chuyển thế, nên nói rõ Đạo Cao Đài là Quốc Đạo của ta thì hiển nhiên mình đã cố tâm khai trước thiên hạ rằng mình muốn phục cựu, rõ ràng còn chối cãi với ai đặng nữa. Vì vậy mà Pháp mưu toan tiêu diệt mình là đúng lý...
.... Chính mình phải tự hiểu lấy mình rằng: Đứng trước một kẻ thù nghịch của mình đủ quyền năng, đủ thế lực mưu hại lại mình mà dám vỗ ngực xưng tên rằng mình là kẻ thù địch của họ... thì họ tìm phương hại lại mình là đúng, còn than thở trách móc mà làm gì.
Dầu rằng mình biết lẽ ấy; nên đã đề xướng ra thuyết: QUI TAM GIÁO, HIỆP NGŨ CHI đặng làm cho dịu bớt tình thế. Nhưng cũng không đủ phương bào chữa. Và cũng vì nơi đó mà chính Qua đủ đức tin chịu nổi khổ hạnh đặng tranh đấu vượt qua các trở lực.
Lịch sử nhân loại chứng minh rằng khi Võ Vương tiến binh chiếm nhà Thương thì Bá Di và Thúc Tề nhận xét rằng: kẻ bạo thay cho kẻ bạo nên hai người rũ nhau đi ở ẩn.
Hai người hiền sĩ ấy muốn rằng nhân nghĩa thay cho bạo cường mới đáng là cách mạng. Những văn bút đời sau chê trách 02 vị cũng nhiều và khen tặng, kính phục hai vị hiền sĩ cũng lắm. Chê cũng có lý để chê, khen cũng có lý để khen. Nhưng điều quan trọng là những người cùng tâm tư: muốn đem nhân nghĩa thay cho bạo cường chưa có công thức để thực hiện. Điều thiếu đó lâu dài đến độ nhân loại gần như quên hẳn ước muốn của 02 vị, không còn tin rằng có công thức xây đời bằng nhơn nghĩa.
Con người là sản phẩm của giáo dục. Giáo án học đường và xã hội dạy cho nhân loại rằng cách mạng đi đôi với vũ khí và bạo lực sát nhơn và coi đó là con đường duy nhất. Giáo dục nhồi nhét thét rồi không nghĩ rằng có cách mạng không cần vũ khí và bạo lực. Nền giáo dục mù lòa đã tạo ra hàng hàng lớp lớp người từ thế hệ nầy sang thế hệ khác thành những người khiếm khuyết kiến thức mãn tính. Giáo dục mù lòa tạo nên những người khiếm thị bẩm sinh thì không thế nào biết đến màu sắc cỏ cây...cũng như không thể hình dung rằng có cách mạng bằng nhơn nghĩa.
Nhà Châu được tiếng là nhơn nghĩa nhưng cũng phải dùng đến bạo lực và chiến tranh để thực hiện.
Trong Bình Ngô Đại Cáo Nguyễn Trãi tiên sinh viết:

Lấy nhơn nghĩa thắng hung tàn,
Đem chí nhân thay cho cường bạo...

Về nguyên tắc là chí lý.
Còn thực tế chế độ nhà hậu Lê vẫn không thể hiện cho nhơn nghĩa và chí nhân nên mới tiêu vong. Ngay từ khi Bình Định Vương Lê Lợi còn sống Ngài đã giết hại những công thần từng chung vai sát cánh với Ngài khi chiến đấu. Giáo gươm giết kẻ thù giờ quay lại giết người bạn cùng chiến đấu ai dám nói rằng đó là nhân nghĩa?
Đó là vong ơn, bội nghĩa và tàn nhẫn với người cộng sự. Vụ án Lệ Chi Viên đầy oan trái thì nhơn nghĩa chổ nào? chí nhân ở đâu?
Cụ Nguyễn Trãi muốn có triều đình nhơn nghĩa, chí nhơn rồi thành nạn nhơn phải chịu án tru di tam tộc thể hiện sự bế tắc trong việc tìm kiếm một xã hội nhơn nghĩa.
Nhưng ý tưởng dùng nhân nghĩa để thay đổi xã hội có chăng là từ trong tôn giáo mà thôi. Phật Giáo, Tiên Giáo, Nho Giáo, Công Giáo... đều là những tôn giáo muốn dùng nhơn nghĩa để xây dựng xã hội. Xét về phương diện xã hội thì các tôn giáo đó đã góp phần xây dựng nên bác ái và công bằng trong xã hội. Nhưng do trình độ của nhân loại nên các vì giáo chủ chưa thể đưa ra công thức xây dựng thế giới đại đồng. Chưa thể tạo lập MỘT QUỐC GIA TRONG MỘT QUỐC GIA để làm mẫu mực cho nhân loại.

Từ ngày hiện sinh nhân loại ăn lông ở lổ, rồi tiến đến văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp, điện và điện tử rồi ngày nay là thời đại internet. Mỗi thời kỳ văn minh đều có nền tảng sức mạnh khác nhau. Khởi thủy dùng sức mạnh của cơ bắp của con người, rồi tiến lên biết dùng đến sức mạnh của gia súc. Tiến đến dùng sức mạnh của vật chất là các động cơ đốt ngoài (máy chạy bằng hơi nước hay than...) rồi động cơ đốt trong đến sức mạnh của dòng điện, đến nguyên tử, hạt nhân...và ngày nay con người làm việc hay liên lạc nhau qua vi tính (internet).

Internet không cần đến súng đạn mà cần đến sự hiểu biết, cần tri thức. Như vậy chân lý có phương tiện phổ biến rất nhanh. Khi chân lý đã được chứng minh và đưa lên net thì không ai có thể tiêu diệt nó được.

Đến Tam Kỳ Phổ Độ thì nhân loại đã tiến đến năm châu chung chợ, bốn biển chung nhà nên Thượng Đế giáng trần chỉ dẫn công thức và dạy lập ra bộ máy thực hiện cuộc cách mạng nhơn nghĩa.

Lẽ ra câu hỏi cách mạng là gì phải được nêu ra trước tiên nhưng vì tính chất trực diện của bài viết nên đến đây xin được nêu ra.
Cách mạng có 02 diện cách mạng bản thân và cách mạng xã hội.
Bản thân mỗi người có thân và tâm nên cách mạng bản thân còn được gọi là cách mạng thân tâm. Cách mạng thân tâm diễn ra trong mỗi con người nên tùy vào đức tin, hiểu biết mà thực hiện.
Thế nào là xã hội? Quan niệm thế nào là xã hội vẫn không ngừng thay đổi. Chúng tôi gọi chung xã hội lớn hay nhỏ cho đến cả thế giới đều là xã hội.
Có nhiều cách giải thích hay định nghĩa thế nào là cách mạng xã hội. Chúng tôi chọn định nghĩa của ông Nghiêm Xuân Hồng:

Cách mạng là sự thay đổi lớn lao có sự tham gia của quần chúng.

Hiểu như vậy thì trong lịch sử nhân loại luôn luôn có 02 đường lối cách mạng diễn ra cùng một lúc. Đó là cách mạng theo đường lối ôn hòa và cách mạng theo đường lối vũ lực.
Cách mạng ôn hòa thường do các nhà tôn giáo thực hiện bằng nhơn nghĩa. Các nhà chánh trị, quân sự thực hiện cách mạng bằng vũ khí và bạo lực. Cuộc cách mạng của các nhà tôn giáo theo con đường đại hùng, đại lực và đại từ bi. Cách mạng của các nhà chánh trị và quân sự theo con đường: đại hùng, đại lực và đại ác. Hai bước đầu giống nhau chỉ khác ở bước thứ ba. (i)

Ông Huỳnh Ngọc Chênh trong năm 2013 có đăng trên blog một bài tìm hiểu về Sĩ Đạt Ta và Hồ Chí Minh. Khi so sánh hai nhân vật nầy với nhau ông có e ngại rằng mình sẽ bị ném đá (may mắn là ông không bị ném đá).... Nhưng điều đó cho thấy giữa đạo và đời còn rất nhiều khoản cách nên các trí thức trong xã hội còn e dè như thế cũng là thường.

Con đường đại từ bi gần như vô hình vô ảnh mà đa số khách trần chỉ thấy con đường đại ác. Những vị không hài lòng với cách mạng bằng đại ác cũng có nhiều người chủ tâm quan sát tìm hiểu cách mạng tôn giáo nhưng không làm rõ được bước đại từ bi.

Trong Đạo Đức Kinh của Lão Tử ông phân tích rằng có 02 cách trị an thiên hạ: Trị bằng vô vi và trị bằng hữu vi. Ông cũng nói rõ vô vi thì khó làm, hữu vi thì dễ làm.
Theo chúng tôi hiểu con đường vô vi chính là con đường cách mạng của các nhà tôn giáo. Con đường hữu vi chính là con đường của các nhà chính trị, quân sự. Nhân loại chuộng cái dễ nên nhân loại phải trả giá. Cái giá đó là cần thiết cho sự tấn hóa. Ngày nay sự trả giá sắp đủ (đến hồi kết) nên Đại Từ Phụ đến chỉ dẫn cho nhân loại thực hiện cuộc cách mạng bằng nhơn nghĩa được viên mãn.
Cái thành tựu của nhơn nghĩa thì dường như là chổ mà thiên hạ thấy là khiếm khuyết. Đạo Đức Kinh chương 45 viết:

Đại thành nhược khuyết, (Thành tựu mỹ mãn dường như dở dang,)
Kỳ dụng bất tệ. (Thì chổ dùng của nó không hư được)
Đại doanh nhược xung, (Đầy tràn mà dường như trống không)
Kỳ dụng bất cùng. (Thì chổ dùng của nó vô cùng,)
Đại trực nhược khuất, (Rất ngay thẳng dường như cong queo,)
Đại xảo nhược chuyết, (Rất khéo léo dường như vụng về,)
Đại biện nhược nột....( Rất hùng biện dường như ấp úng...)

CHÚ THÍCH (i)/- Đức Hộ Pháp bị đày đi Madagascar.

Đức Hộ Pháp nhiều lần cho biết rằng năm 1941 một số người cho biết rằng thực dân Pháp định bắt Đức Hộ Pháp và thỉnh cầu Ngài lánh mặt nhưng Đức Hộ Pháp từ chối.... và Pháp đã bắt Ngài đày sang Madagascar (Phi Châu). Chúng ta tin Đức Hộ Pháp nói thật nhưng những người không tin sẽ chất vấn có gì khác nữa không?

Xin thưa thư ngày 02-02-1955 của nhà báo Nam Đình (Nguyễn Thế Phương) có đoạn: .... Kịp đến lúc thực dân tấn công Đạo triệt để, Tôi đã không ngại về Tòa Thánh nhiều đêm để cùng Ngài dự bị đối phó việc “vây Tòa Thánh” và “khám xét giấy tờ” (1936).
Việc phải đến đã đến.
Vài hôm sau, Ngài xuống Thánh Thất Chợ Lớn. Chính tôi đã khẩn khoản với Ngài suốt 02 đêm trường, để yêu cầu Ngài lánh mặt đừng để bị bắt, bị đày. Ngài cương quyết với khẩu hiệu “tử vì đạo” nên không đi, (riêng một ông Giáo Sư Thái…và Tôi trốn ở lại nên không bị đưa đi dưới chiếc Lamette Picquet).
Thưa Ngài,
Trở về Tòa Thánh, Tôi lên yết kiến Ngài nhiều lần: trong một bửa tiệc chay Ngài cầm ly nâng lên cao để nói với Tôi mấy lời rất cảm động…
Kịp đến khi Thống Đốc không cho Ngài tiếp tục cất Thánh Điện...
Chúng tôi xin phân tích theo xã hội học một vài điểm trong việc chấp nhận tù đày của nhà cách mạng ÁI DÂN (Phạm Công Tắc).

a/- Cơ thử thách cuộc cách mạng NHƠN NGHĨA.

Đức Quyền Giáo Tông Thượng Trung Nhựt đăng tiên năm 1934, ngay trong ngày đưa liên đài nhập bữu tháp Hội Thánh đã công cử Đức Hộ Pháp nắm luôn quyền Chưởng Quản Cửu Trùng Đài.
Đức Hộ Pháp đã cầm quyền Chí Tôn tại thế nên là giáo chủ Đạo Cao Đài. Liền đó Ngài ký hàng loạt luật lịnh để làm rõ quyền của nhơn sanh, rõ hơn nữa về cơ chế 03 Hội Lập Quyền Vạn Linh.
Năm 1931, 1932 đã có mở Hội Nhơn Sanh nhưng chưa ban hành luật đầy đủ. Đức Hộ Pháp ban hành liên tiếp 03 bộ luật: Luật Lệ Chung Các Hội, Nội Luật Hội Nhơn Sanh, Nội Luật Hội Thánh. Song song đó hằng loạt công việc khác được tiến hành. Khó khăn nhất là đối phó với các chi phái phản đạo.... tất cả đều thành công.
Năm 1936 cuộc tái khởi công xây dựng Đền Thánh bắt đầu, với số tiền ban đầu là 01$46 (tương đương 100kg gạo). Đến năm 1941 là đã tiến hành được 05 năm. Đền Thánh đã tạm xong phần cơ bản.
Năm 1937 mở 03 Hội Lập Quyền Vạn Linh.
Năm 1938 những nguyện ước 03 của vạn linh được đưa vào Đạo Luật Mậu Dần (1938). Đạo luật đã thể hiện Bảo Sanh, Nhơn Nghĩa, Đại Đồng của Đạo qua các chương trình: trường học, nhà thương, nhà dưỡng lão ấu, mưu sinh... rất chi tiết và rõ ràng.
Một cuộc cách mạng để lập quốc gia trong quốc gia rất âm thầm nhưng có thật đã diễn ra trong đất nước nô lệ đúng như Sấm Trạng Trình viết: Thầy Tăng mở nước ai thời có hay.
Đạo Cao Đài đã thực thi 05 chương trình: gia cư, mưu sinh, giáo huấn, kiến thiết và tôn giáo để nâng cao dân dức, dân trí và dân sinh.
Người dân đã hưởng được mùi vị của cuộc cách mạng nhơn nghĩa.
Nếu cuộc cách mạng đó chưa đủ mạnh thì người đạo sẽ chẳng tha thiết đến việc phải tìm cách đưa Đức Hộ Pháp trở về Tòa Thánh.
Sự thật đã trả lời rằng cuộc cách mạng nhơn nghĩa đã thành máu thịt trong lòng cư dân thánh địa. Nên họ nung nấu ý chí tranh đấu để đưa Đức Hộ Pháp trở về... họ đang khổ sở nhưng vẫn muốn đền ơn người đã làm cho cuộc sống họ có ý nghĩa hơn và muốn thoát ra khổ cảnh. Họ muốn cuộc cách mạng nhơn nghĩa có người lãnh đạo để đưa họ đi xa hơn nữa, cuộc sống của họ tươi sáng hơn nữa...
Người Nhật đã nhìn ra thùng thuốc súng khổng lồ đó nên họ tìm cách châm lửa vào đó. Họ tìm đến Ngài Cao Tiếp Đạo, Ngài Trần Quang Vinh... và các vị nầy đã dẫn lửa vào khối thuốc súng khổng lồ có tên: Lòng Yêu Ái Đức Hộ Pháp.
Khối thuốc súng đó bùng lên long trời lỡ đất thổi bay thực dân Pháp ngày 09-03-1945. Sau đó Pháp trở lại Đông Dương và đến năm 1946 họ phải đưa Đức Hộ Pháp về Tòa Thánh.
Đó là ý nghĩa xã hội học về mức độ thành công của cuộc cách mạng nhơn nghĩa từ năm 1926 đến 1941. Ngày trở về của Đức Hộ Pháp năm 1946 đã chứng minh như vậy.

b/- Sự khác biệt trong cách mạng ôn hòa và cách mạng vũ lực.

Ngay từ khi thực dân Pháp xâm lăng nước ta thì đã có những phong trào Cần Vương nổi lên chống Pháp từ Nam chí Bắc. Số lính trong quân đội Pháp thì ít nhưng vũ khí tối tân nên những cuộc chống Pháp đều thất bại. Lòng yêu nước, ý chí hy sinh đã thất bại trước vũ khí tối tân và sự tàn bạo. Những người yêu nước biết đến sức mạnh của khoa học kỷ thuật nên song song đó họ nghiên cứu cách cải tiến vũ khí... (Cụ Phan đình Phùng và Cụ Cao Thắng là bằng cớ).
Những người yêu nước cũng nghĩ ra một đường hướng đấu tranh khác nữa là cách mạng bằng phương pháp ôn hòa. Các cụ chủ trương nâng cao dân trí bằng cách truyền bá khoa học kỷ thuật song song với tinh thần yêu nước làm cho dân chúng có cuộc sống khá giả hơn, mạnh hơn rồi trên cơ sở đó buộc Pháp phải trả độc lập lại cho dân tộc. Điển hình cho đường lối ôn hòa là cụ Phan Chu Trinh. Các phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục...ra đời đều nhằm mở mang kiến thức người tham gia cách mạng...nâng cao dân trí...
Về ý thức: Cuộc cách mạng chống Pháp lúc đầu là Cần Vương sau đó xuất hiện thêm một khuynh hướng mới chủ trương xây dựng xã hội theo mô hình dân chủ không có vua của Pháp. (Văn Thân).

Về phương pháp: Bước đầu là phương pháp vũ lực dùng súng ống, gươm giáo... làm phương tiện. Sau đó thêm phương pháp cách mạng ôn hòa dùng hiểu biết, dùng báo chí, truyền đơn nâng cao dân trí, cổ vũ công bằng, bình quyền...song song với cách mạng vũ lực.
Cả hai phương pháp cách mạng ôn hòa hay vũ lực cũng đều do những người yêu nước tiến hành và có mục đích vì độc lập dân tộc. Phân tích sâu vào sở hành ta thấy 02 phương pháp khác nhau mấy điểm:

./- Cách mạng ôn hòa tiết kiệm xương máu, sinh mạng người công nghĩa (và đối phương) hơn cách mạng vũ lực. Cách mạng ôn hòa chống cái ác, chống việc làm ác nhưng KHÔNG chủ trương phải giết chết người làm điều ác. Đây là điều khác nhau rất hệ trọng.

./- Phương tiện của cách mạng ôn hòa là chất xám thể hiện qua văn bút hay đối thoại trực tiếp với thực dân Pháp. Phương tiện của cách mạng vũ lực là súng ống gươm giáo và không thể đối thoại (mới hồ nghi hay giáp mặt nhau đã bắn giết...)

./- Người lãnh đạo cuộc cách mạng ôn hòa đối diện trực tiếp với thực dân Pháp để đối thoại. Họ đi đầu trong các cuộc đấu tranh với Pháp, xung phong đi trước quần chúng. Còn cách mạng bằng vũ lực thì không thể giáp mặt với thực dân Pháp. Người lãnh đạo cách mạng vũ lực thì đi sau và thường là ở hậu phương. Nếu có ra mặt trận họ vẫn đi sau chiến sĩ và khi rút lui họ rút lui trước.

Một thực tế hiện nay (2014).

Những nhà tôn giáo, những trí thức, những bloger hay những trang web có lòng với tự do, dân chủ, nhân quyền, tự do tôn giáo và độc lập của tổ quốc trước hiểm họa giặc Tàu... nên chỉ ra những khiếm khuyết, tệ hại của độc tài, cai trị xã hội bằng bạo lực, hèn với giặc ác với dân... và phản bội dân tộc của cộng sản. Những người dùng chất xám thể hiện qua văn bút hay xuống đường...đều có địa chỉ rõ ràng... chính quyền có thể bắt họ bất cứ lúc nào... và một số đã bị bắt... là những bằng chứng điển hình cho phương pháp cách mạng ôn hòa...

Qua đó chúng ta thấy cùng là cách mạng nhưng phương pháp khác nhau nên hành động cũng khác nhau. Xin nói rõ là chúng tôi phân tích sự khác nhau mà ai có lưu ý cũng nhận ra chớ không có ý khen chê trong đó. Bởi vì thời cuộc lúc đó là như thế chúng tôi không có ý xúc phạm tiền nhân. Cũng như ngày nay cày máy thì khác với cày bằng gia súc, song không có chê việc cày bằng gia súc thời đó. (((Đôi khi chúng tôi viết vài chi tiết rõ ra cũng vì muốn được hiểu đúng ý; không muốn bị chụp mũ thế nầy thế nọ trong một bầu khí thường xãy ra chụp mũ và hậu quả là làm suy yếu những người có tâm huyết xây dựng xã hội thời hậu cộng sản))).

c/- Sự tráo trở của Bản Án Cao Đài năm 1978.

Ngày 19-11-1926, ĐĐTKPĐ tổ chức Lễ Khai Đạo.
Xét về xã hội học đó là ngày công khai hóa cuộc cách mạng nhơn nghĩa trước xã hội. Các vị tiền bối đã vận dụng khéo léo mọi khả năng có được để tiến hành mà không phải xin phép thực dân Pháp. Kết quả 05 chương trình và 03 phương diện đã tạo nên quốc gia Cao Đài ngay trong thời Pháp thuộc. Chính quyền Pháp nhận định: Đạo Cao Đài lập một quốc gia trong một quốc gia là họ đã nhìn sâu vào nội dung và nguồn máy hành chánh của đạo. Vậy tại sao họ không tiêu diệt ngay? Bởi phương pháp cách mạng của đạo là ôn hòa và người lãnh đạo có đầy đủ ý thức nên tạo nhiều mối quan hệ ngoài tầm của thực dân Pháp nên họ phải e dè.

Năm 1930 Đảng cộng sản Việt Nam ra đời. Đảng chọn cách mạng bằng vũ lực nên không thể đối diện trực tiếp với chính quyền thực dân Pháp như người đạo (do nơi tính chất hai phương pháp ôn hòa và vũ lực khác nhau). Nước mặn có sở dụng của nước mặn, nước ngọt có công dụng của nước ngọt. Cách mạng ôn hòa khác với cách mạng vũ lực. Người cộng sản là tay bài tráo thượng thặng nên đã đánh tráo hai phương pháp cách mạng. Cộng sản đem cách làm cách mạng vũ lực áp đặc lên cách mạng ôn hòa cho nên Bản án Cao Đài 1978 viết:

c.1/- Sự ra đời của giáo phái Cao Đài có một quá trình chuẩn bị và đạo diễn của bọn thực dân Pháp, mà trực tiếp chỉ đạo là những tên tình báo Pháp Bomet, Latapie, thống đốc Nam kỳ LeFol.

Khoản c.1 đã có nhiều văn bút bác bỏ (trong đó có GS Nguyễn Văn Trung viết ở Lục Châu Học chương 05 trang 258:
Về nguồn gốc: Tài liệu cho thấy Cao Đài không phải do Pháp tạo ra hay xúi giục, chỉ đạo chủ động như một dư luận giải thích quen thuộc dựa vào sự kiện nhiều người lập ra Cao Đài là viên chức Pháp, thậm chí viên chức phòng nhì rồi suy diễn là Pháp chủ động.
@@@

c.2/- Trong một nước thuộc địa, nửa phong kiến, mọi người dân Việt Nam đều không có một chút quyền tự do dân chủ. Thế nhưng, tập đoàn cầm đầu tôn giáo Cao Đài nói chung và giáo phái Cao Đài Tây Ninh nói riêng được công khai thành lập và hoạt động, được nhà cầm quyền Pháp đương thời công nhận. Điều đó nói lên rõ ràng rằng tập đoàn cầm đầu Cao Đài chỉ là những người thực sự làm tay sai đứng ra thực hiện một âm mưu có lợi cho thực dân Pháp.

Khoản c.2 như ở nhận định chung chữ b thì cách mạng ôn hòa là đối diện trực tiếp với chính quyền thực dân Pháp, vận dụng luật pháp, thông tin... nghĩa là dùng chất xám để tiến hành... các vị tiền bối của đạo đã thành công (BÁO CHO BIẾT- KHÔNG PHẢI XIN PHÉP & chánh quyền Pháp buộc phải công nhận) thì cộng sản tức bực nên viết: được công khai thành lập và hoạt động, được nhà cầm quyền Pháp đương thời công nhận và cho rằng phản quốc... nghĩa là họ thiếu hiểu hoặc cố ý chụp mủ. Cả hai trường hợp đều bất chánh.
@@@

c.3./- Trong quá trình lâu dài làm tay sai cho các đế quốc, những người lãnh đạo Cao Đài Tây Ninh đã dựa vào thế lực đế quốc chiếm đất, nhận hiến của tín đồ bao chiếm khai hoang ở tỉnh Tây Ninh và trong 28 tỉnh cũ là hàng ngàn Ha. Riêng ở Tây Ninh Hội Thánh đã chiếm làm chủ gần 3 ngàn ha, họ đã lập sở ruộng, sở cao su, vườn cây ăn trái và xây cất dinh thự nhà cửa cho tôn giáo. Ngoài ra, những người lãnh đạo giáo phái này còn lập ra một số xí nghiệp cơ khí tiểu công nghệ và thủ công nghiệp để kinh doanh bóc lột nhân công của người công quả hoặc hiến thân. Đại bộ phận các cơ sở này đều nằm trong huyện Phú Khương Tây Ninh.
(Xem Biên bản Hội nghị Nhân Sinh năm 1974).

Khoản c.3 đó là bằng chứng cho thấy từ vùng đất hoang, dân chúng chạy về Thánh Địa với hai bàn tay trắng mà trong thời gian ngắn đã có cuộc sống vật chất sung túc và cuộc sống tinh thần phong phú. Đặc biệt là xây dựng cuộc sống vật chất sung túc trong tinh thần đạo đức.
@@@

c.4./- Vì có tham vọng chánh trị, tham vọng cầm quyền, nên những người cầm đầu tổ chức Hội Thánh Cao Đài Tây Ninh và hệ thống của nó là Bộ máy nhà nước và hệ thống Hành chánh của nhà nước trá hình, để khi nắm được chánh quyền thì biến nó trở thành hệ thống nhà nước. Thể hiện ý đồ này khá trung thực trong ý kiến của Lại Viện về vấn đề phân bố tín đồ các địa phương, mẫu Sớ Cầu Đạo giống như thẻ căn cước

Khoản c.4. Cộng sản căm thù đạo Cao Đài nhưng qua đó cho thấy bộ máy hành chánh tôn giáo thể hiện quốc đạo. Nghĩa là Đạo được tổ chức chặc chẽ như một quốc gia. Có luật pháp, có bộ máy kinh thương, có giáo huấn, có khoa học kỷ thuật, có đường lối, có lý tưởng và có bộ máy nhân sự hữu hiệu để thực thi cuộc cách mạng nhơn nghĩa. Những giá trị mà kẻ thù ghét đạo phải công nhận đó là sự thành công của đạo.
@@@

c.5./-Vì vậy, tài sản, dinh thự, các cơ sở kinh doanh của Hội Thánh không phải là của riêng ai, mà là tài sản của đế quốc đã rút chạy để lại, là của nhân dân lao động đóng góp. Nhân dân lao động cần phải quản lý sử dụng đẩy mạnh sản xuất xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, phải tước đoạt những phần tài sản của chức sắc do tham ô, ăn cắp, và dựa thế lực đế quốc tạo ra.

Khoản c.5. Tịch thâu tài sản là đặc trưng của người cộng sản.
Nói gì thì cũng đi tới kết luận là tịch thâu tải sản tôn giáo hay cá nhân. Tịch thâu tài sản là chánh sách căn bản của Đảng.
Đảng viết: Nhân dân lao động cần phải quản lý sử dụng đẩy mạnh sản xuất xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Nguyên tắc của Đảng là nhân dân làm chủ, nhà nước quản lý và Đảng lãnh đạo. Cán bộ năm 1978 chỉ có cái khăn rằng quấn cổ, thấy khối tài sản của Đạo lớn quá, nên bản án viết nhân dân quản lý. Nhân dân đâu không thấy mà chỉ thấy tải sản tịch thâu chạy vào túi cán bộ. Nó mang lợi ích cho các Đảng viên nên họ rất hăng hái kết án. Mỗi lần kết án là mỗi lần Đảng viên giàu lên. Từ kết án, đánh tư sản, đổi tiền... đều nằm trong chủ trương lớn là bần cùng hóa người dân (hay tổ chức ngoài đảng) có bần cùng hóa thì mới dễ làm cho dân ngu. Ngu dân và bần cùng hóa là hai đầu của một sợi dây độc tài xiếc họng cả dân tộc.
@@@

Đạo Đức Kinh trang 104 bản in năm 1992 của nhà xuất bản Văn Học viết: Văn Trung Tử cũng có nói:

Cường quốc chiến binh,( Cường quốc thì dùng binh khí mà tranh
Bá quốc chiến trí, (Bá quốc thì dùng đến trí thuật mà tranh
Vương quốc chiến nghĩa, (Vương quốc dùng nhơn nghĩa mà tranh)
Đế quốc chiến đức,( Đế quốc thì dùng ân đức mà tranh)
Hoàng quốc chiến vô vi...( Hoàng quốc thì dùng vô vi mà tranh)
...bậc Thánh nhơn trị nước thì “làm mà không nói”, khi công việc thành rồi thì lánh mặt ra đi...

Đạo Đức Kinh mà sai thì Tây Phương đã chẳng thốt lên rằng:

Nó là túi khôn của loài người...

CÒN TIẾP...